Альдани Лино Месяц дваццацi рук (на белорусском языке)
Лiно Альданi
Месяц дваццацi рук
Пераклала Iрэна Дабрыян
- Дэвiд Портленд, да дошкi! - сказаў настаўнiк Крупэн, падняўшы вочы ад класнага журнала.
Дэвiд чамусьцi адсунуў кнiгi i сшыткi i нарэшце вылез з-за парты.
- Ты вывучыў урок па астраномii?
- Вядома, спадар настаўнiк.
- Выдатна. Скажы, колькi прыродных спадарожнiкаў у планеты Сатурн?
- Дзесяць, спадар настаўнiк.
- Добра. Назавi iх i скажы ў храналагiчным парадку, калi яны былi адкрыты.
- Тытан, - няўпэўнена пачаў Дэвiд, - Япет, Рэя, Дыёна, Тэфiя, Энцэлад, Мiмас, Гiперыён... - Тут ён запнуўся i, пачырванеўшы ад напружання, утаропiўся ў наскi чаравiкаў.
- Добра, далей, - падбадзёрыў яго настаўнiк. - Не хапае яшчэ двух: Феба i?..
- Феба i Тэмiс.
- Правiльна. Ну, а цяпер другое пытанне. Як яшчэ называюць Тытан?
- Тытан? Яго называюць "Месяцам дваццацi рук".
- Растлумач чаму?
- Не ведаю, спадар настаўнiк.
- А трэба было б ведаць, Дэвiд, - з дакорам сказаў настаўнiк. - Я задаў на сёння прачытаць урывак з дадатку да падручнiка. Калi б ты яго прачытаў, дык змог бы адказаць на маё пытанне.
- Так, спадар настаўнiк, але я... не захацеў яго чытаць.
- Чаму ж?
Дэвiд Портленд завагаўся, але потым глянуў на настаўнiка i выпалiў:
- Бо я не люблю астраномii.
У класе зрабiлася вельмi цiха. Здзiўленыя позiркi вучняў быццам былi прыкаваныя да твару Дэвiда. Настаўнiк Крупэн паблажлiва ўсмiхнуўся.
- Праўда, не люблю, - больш смела паўтарыў Дэвiд. - Цярпець яе не магу. I потым... навошта яна мне, гэтая астраномiя? Касманаўтам быць я не збiраюся. Я хачу быць хiрургам, як i мой бацька. I не на нейкай планеце, а тут, на Зямлi.
Настаўнiк зноў усмiхнуўся:
- Цi не ранавата ты выбраў сабе прафесiю? Раптам перадумаеш?
Дэвiд крыху разгубiўся. Пад уважлiвым позiркам настаўнiка ён прыкрыў далонню вочы.
- Дай мне тваю кнiгу, Дэвiд.
Настаўнiк узяў падручнiк, зазiрнуў у змест, хутка пагартаў старонкi.
- Вось, трымай, - сказаў ён, працягваючы Дэвiду разгорнутую кнiгу. Прачытай вось тут. Гэта апавяданне невядомага аўтара дваццаць першага стагоддзя. Чытай больш уважлiва. Я выклiчу цябе яшчэ раз.
Дэвiд нiзка апусцiў галаву i пад хiхiканне сяброў паплёўся на месца. Ён цяжка ўздыхнуў, скрывiў з'едлiвую морду адразу ўсяму класу i паглыбiўся ў чытанне.
Цi знаёма вам, хоць у агульных рысах, будова аднаклетачнага арганiзма? Дык вось, касмiчны карабель "Iбiс" быў падобны на такi арганiзм. Ён не быў змантаваны цi сабраны па частках, яго абшыўку не зварвалi i не змацоўвалi балтамi. Адным словам, ён зусiм не нагадваў механiзма, у якiм асобныя часткi можна зняць i замянiць. Не, корпус "Iбiса" быў цэльны, i, ствараючы яго, вучоныя строга прытрымлiвалiся прынцыпаў навейшай тэорыi малекулярных сiл. Знешне "Iбiс" нiчым не адрознiваўся ад сучасных касмiчных караблёў, хiба толькi быў крыху меншы i не такi ходкi. Не спрачаюся, у яго канструкцыi былi нейкiя дэфекты, але шэсцьдзесят гадоў назад, калi "Iбiс" накiраваўся ў свой першы палёт i праект Крузiўса i Благовiча стаў рэальнасцю, усе славiлi новы цуд тэхнiкi.
У "Iбiса" было электрамагнiтнае кiраванне. Крузiўс i Благовiч блiскуча даказалi на практыцы, што касмiчным караблям для мiжпланетных падарожжаў больш не трэба рэактыўнае палiва. Асобы паскаральнiк "антыграў" - генератар антыгравiтацыйнага поля - дазваляў караблю лёгка пераадольваць любыя прасторы па гравiтацыйных лiнiях, якiя пранiзвалi космас. Гэта было сапраўды генiяльнае адкрыццё, сапраўдны пераварот у тэхнiцы.
Дзве тысячы дваццаць пяты год азнаменаваў сабою канец атамнай i пачатак электрамагнiтнай эры. Але, на жаль, гэты год стаў адным з сама трагiчных у гiсторыi чалавецтва. Ледзь толькi "Iбiс" блiскуча закончыў трэцi пробны пералёт Зямля - Марс - Зямля, як на нашай планеце нечакана для ўсiх успыхнула страшная эпiдэмiя жоўтай чумы.
Цяпер, вiдаць, толькi сама старыя людзi помняць пра тыя кашмарныя днi. Аднак, я ў гэтым не ўпэўнены, вядома ж, што падзеi, якiя адрознiваюцца асаблiвай жорсткасцю, мiжвольна выклiкаюць абарончую рэакцыю ў чалавечым мозгу, i амаль заўсёды ўступае ў дзеянне закон падсвядомага аптымiзму, якi прымушае нас забыць усё непрыемнае. Так цi iнакш, але няма нiводнай кнiгi па гiсторыi i медыцыне, у якой не ўпамiнаўся б той злашчасны год. Падлiчана, што за паўгода эпiдэмiя забрала паўтара мiльярда людзей - амаль палову насельнiцтва Зямлi. I калi другой палове пашчасцiла ўцалець, то гэтым зямляне абавязаны ксемедрыну, якi здабывалi на Тытане, i касмалёту "Iбiс", якi з нечуванай хуткасцю даляцеў да шостага спадарожнiка Сатурна.
Палёт не быў небяспечны. Дагэтуль чалавек ужо не раз ступаў на паверхню спадарожнiкаў Сатурна. Больш таго, ён пранiк на планету Ўран, змог абляцець i дасканала вывучыць усю Сонечную сiстэму - i ўсё гэта на цяпер ужо ўстарэлых атамных караблях.
Адным словам, "Iбiсу" не пагражала сур'ёзная небяспека. Не было падстаў баяцца i якiх-небудзь нечаканасцей.
На самай справе, трыццацiдзённы палёт праходзiў вельмi добра. Але пры пасадцы на Тытан здарылася невялiкая аварыя - быў пашкоджаны антыграў.
Толькi праз двое сутак камандзiру карабля Арнэ Лагерсану i iнжынеру-пiлоту ўдалося выявiць, што, хоць iндыкатар стаiць на адзнацы "нармальна", каштоўная энергiя антыгравiтацыйнага ўстройства катастрафiчна памяншаецца.
- Мы часам падобныя на паганятага вярблюдаў у пустынi, якi вельмi спакойна iдзе на чале каравана i не заўважае, што ў яго дзiравы бачок з вадой, - сказаў Арнэ Лагерсан.
У навiгацыйны салон, дзе сабраўся камандны састаў карабля, увайшоў борт-iнжынер Аляксей.
- Я ўмацаваў злучальныя кабелi i агледзеў увесь комплекс антыграва, цяпер усё ў парадку, - далажыў ён i паглядзеў на свае перапэцканыя ў масле рукi. Падумаць толькi! Двое сутак мы спакойна спалi i елi i нават не здагадвалiся, што ў кандэнсатарах уцечка. Я гатовы сам сябе адлупцаваць.
- Перастань, - сказаў другi пiлот Фултан. - Я ўсё думаю, як гэта магло здарыцца?
Арнэ Лагерсан адышоў i прымасцiўся ў кутку. Ён нерухома глядзеў проста перад сабою, раз-пораз цiха пахрустваючы пальцамi. Да яго падсеў Фултан.
- Магчымасць уцечкi энергii ў антыграве прыкладна адна тысячная, - сказаў ён. - Улiчы таксама, што сапсаваўся ахоўны клапан. Мала таго, адмовiў i аварыйны клапан. Гэта ўжо занадта.
Лагерсан у адказ толькi пацiснуў плячамi.
- Нiчога не разумею, - працягваў Фултан. - Тысяча, памножаная на мiльён, дае мiльярд. Чуеш, Арнэ? Iмавернасць была адна мiльярдная. Пашанцавала, няма чаго сказаць!
- Твае разлiкi недакладныя, - сказаў Лагерсан. - Пасадка была не вельмi ўдалая, i многiя клапаны выйшлi з строю. Што ж у гэтым дзiўнага? Так ужо здарылася, i цяпер нам даводзiцца туга. А што паказвае iндыкатар антыграва?
- Мала суцяшальнага. Пакуль шэсцьсот пяцьдзесят кiлаграмаў нiжэй крайняй нормы. Але калi ўлiчыць, людзi i механiзмы важаць тысячу шэсцьсот кiлаграмаў, то няцяжка падлiчыць. На караблi дзевяцьсот пяцьдзесят кiлаграмаў лiшняга грузу.
Лагерсан да болю закусiў вусну i з жалем пакруцiў галавой:
- Дрэнь нашыя справы, Фултан.
- Ды ўжо горш няма куды. - Фултан агледзеўся па баках, быццам толькi адным поглядам хацеў акiнуць усё навокал.
- Нялёгка будзе скiнуць гэтыя лiшнiя дзевяцьсот кiлаграмаў.
Лагерсан склiкаў усiх афiцэраў.
Не чакаючы спецыяльнага запрашэння, да iх далучылiся Аляксей, Iрына i доктар Паўльсэн.
- Прашу вас усё, што здарылася, трымаць у тайне, - сказаў камандзiр карабля. - Няма чаго наперад трывожыць экiпаж.
Ён падняўся на камандны мосцiк i павольна пайшоў у сваю рубку, адчуваючы сябе смяротна стомленым i блiзкiм да непрытомнасцi. "Старэю, - падумаў ён. Хутка сорак. Мнагавата, мнагавата для такой работы".
Ён запалiў цыгарэту i зiрнуў у плексiгласавы iлюмiнатар.
Адсюль Тытан здаваўся безжыццёвай раўнiнай, скаванай ледзяным панцырам. З расколiн у сiняватых ледзяных глыбах тонкiмi чырвонымi струменьчыкамi выцякаў ксемедрын, рассцiлаючыся над самай паверхняй планеты. Лагерсан не раз бываў на Тытане. Упершыню ён прыехаў сюды ў дзве тысячы адзiнаццатым годзе, калi рабiў здымкi мясцовасцi, а потым другi раз, роўна праз дзесяць гадоў, калi рабiў новыя, перыядычныя. I вось цяпер ён трапiў сюды трэцi i баяўся, цi не апошнi раз.
Прыкладна за трыста метраў ад карабля з-за ледзянога ўзгорка паказалiся касманаўты. У грувасткiх касмiчных скафандрах яны рухалiся павольна, адзiн за адным, несучы на плячы балоны з ксемедрынам, якi сабралi з расколiн за доўгiя гадзiны цяжкай працы. Лагерсан пазнаваў сваiх людзей па хадзе. Не ўсiх вядома: на караблi было некалькi навiчкоў, але кожнага, з кiм яму даводзiлася лётаць раней, ён, не вагаючыся, пазнаў бы i за тысячу метраў.
Ён у знямозе прылёг на ложак.
Дзевяцьсот кiлаграмаў! Iх трэба выкiнуць любой цаной. Але Лагерсан не мог засяродзiцца на гэтай думцы. Ён думаў пра iрацыянальнасць свету i самой гiсторыi - сапраўды, недарэчна, калi свет аганiзуе ад нейкай нiкчэмнай, невядомай дагэтуль бактэрыi, а выратавальныя лекi можна здабыць толькi за мiльёны кiламетраў ад Зямлi! А, зрэшты, магчыма, у гэтым ёсць свая логiка i нават шчаслiвая заканамернасць. Ксемедрын! Калi шмат гадоў назад на Тытане праводзiлiся першыя здымкi мясцовасцi, хто б мог падумаць, што рэдкiя чырвоныя струменьчыкi газу прынясуць ратунак чалавецтву? А лекар з Гамбурга! Гэта ж ён здагадаўся, што ў барацьбе з бактэрыяй можна выкарыстаць толькi ксемедрын. Ён выпадкова знайшоў гэта, вывучаючы ўсялякiя каталiзатары для атрымання супрацьэпiдэмiчнай сывараткi. Але цi была гэта вападковасць, цi заканамернасць?