Андрей Геласимов - Утатыы стр 2.

Шрифт
Фон

 Эн төһөнү көрдүүгүнүй?

Мин этэбин:

 Мин аныгылыы өрөмүөнү оҥоробун. Баай дьоҥҥо. Саҥа бакыат түннүктэр, хосторго тиирэ тардыллар үрүт  араас ол-бу.

Кини син биир ыйытар:

 Дьэ ол да буоллар  төһөнүй?

Мин этэбин:

 Чэ оттон, аҕыс уон, сүүс тыһыынча. Сороҕор сүүс сүүрбэ да буолар.

Кини сөҕөр:

 Буолар да эбит!

Оттон мин этэбин:

 Харчылара баһаам. Бэйэ-бэйэлэригэр киһиргээн тарбахтарын баттаныахтарын наада.

Кини эмиэ мичээрдиир:

 Уустук олохтоох дьон диэтэҕиҥ.

Мин эмиэ мүчүк гынабын:

 Дьэ, кырдьык, судургута суох.

* * *

Мин ол курдук  ким кими албыннаабытын кыайан быһаарбатаҕым. Генка Пашканы дуу, эбэтэр төттөрү эбитэ дуу. Биллэн турар, кинилэр иккиэн бэйэ-бэйэлэрин «албыннаата» дииллэр этэ. Миэхэ биир-биир джибинэн кэлэллэрэ уонна этэллэрэ: мин кинини хайдах да албынныыр кыаҕым суоҕа, эн ону билэҕин. Этиий  эн ону билэҕин буолбаат.

Оттон мин билэбин диирим, тоҕо диэтэххэ, мин кинилэргэ «суох» диир кыаҕым суоҕа. Бииригэр даҕаны, иккиһигэр даҕаны. Ол эрээри, кырдьыга хайдаҕын билбэт этим. Дьиҥэр  кырдьыгын билиэхпин да баҕарбат этим. Аата, наадалаах этэ? Эн кимниин эрэ биир БТР-га умайдаххына  сорох-сорох түгэннэри адьас атыннык көрөр буолаҕын. Кинилэр көннөрү олус табыллыбыттара. Серега кинилэри арыый эрдэ хостотолообута. Бастаан кинилэри, онтон дивизия ыстаабыттан тоҕо кэлбитэ өйдөммөт капитаны, кини кэнниттэн БТР-ы ыытар Михалиһы, онтон прапорщик Демидовы уонна саамай бүтэһик миигин.

Баҕар, кинилэр наһаа табылланнар, кэлин бэйэ-бэйэлэрин албыннаспыттара буолуо ээ. Билбэппин. Харчы  ынырыктаах мал. Мин кинилэр оннуларыгар буолуохпун төрүт баҕарбаппын. Саатар, бу сырыыга.

Арай арыый эрдэ эбитэ буоллар, син даҕаны. Серега умайбыт БТР-га киирэр кэмигэр.

Оттон харчы диэн харчы, харчы кинилэри араарбыта. Кыттыгас биисинэстэрин ыт тоҕо көппүтэ, оттон мин хаста да бэйэм иһэрбинээҕэр элбэх арыгыны ыларбар тиийбитим.

Тоҕо диэтэххэ, кинилэр арыгыны сылгы уулуурун курдук иһэллэрэ. Фрязиноларыттан кэлэллэрэ уонна мин бэйэбэр атыыласпыт арыгыбын иһэллэрэ. Ол эрээри иккиэн өрүү тус-туһунан кэлээччилэр. Бэл бэйэ-бэйэлэрин кытары көрсө түһүмээри, эрдэ төлөпүөннүүллэрэ. Оттон мин иккиэннэрин кытта иһэрим. Мин ким кими албыннаабытыгар төрүт кыһаллыбат этим. Кинилэр миигинниин бииргэ умайбыт көннөрү Пашка уонна Генка этилэр. Кинилэр иккиэн хаһан эрэ мин хоруорбут эт курдук буолбакка, сирэй курдук сирэйдээхпин билэр этилэр.

Аармыйаҕа ыҥырыллан бииргэ сыл аҥаара уонна бүтүн ыйы быһа Чечняҕа сылдьыбыппыт.

Оттон дьиэ өрөмүөннээһининэн дьарыктанарбар чуолаан Генка миэхэ өй укпута.

 Тугу сордоноҕун?  диэбитэ кини.  Эн, биирдэ баран эттэххэ, тутааччыгын дии. Тутууга сыһыаннааҕы барытын билэҕин. Миэхэ дьиэбин оҥорон биэр. Мин үчүгэйдик төлүөм. Онтон өссө оҥорторооччулар көстөн иһиэхтэрэ.

Дьиэ оҥорторооччулар көстүбүттэрэ. Өссө хас да куоракка. Бастаан, кырдьык, төлөпүөнүнэн соҕотоҕун үлэлиибин диэтэхпинэ, соһуйааччылар, онтон көрсөн баран тоҕо соҕотоҕун үлэлиигин диэччилэрэ суох. Тоҕо наһаа өр өрөмүөннүүрбүн өйдөөччүлэр. Ыксыыр дьон атыттары кэпсэтээччилэр.

Уонна оттон, дьүһүнүммүн-бодобун сөбүлээбэтэхтэр.

* * *

 Эһиги сирэйгитин көрүнүҥ эрэ,  диэн үөрэх сэбиэдиссэйэ биһиэхэ черчение уруогар хаһыытаабыта.  Эһиги көннөрү көрүҥ эрэ бэйэҕитин. Хараххытыгар ханнык да санаа кыыма суох. Мин иннибэр бараан үөрүн курдук олороҕут. Эһиги барааннар курдук дар акаарыларгыт. Аҥалаларгыт! Үүнэр көлүөнэбит!

Кини аттыбар туран мин уруһуйбунан далбаатанара. Төбөм үрдүгэр илиитигэр тутан турар кумааҕыта илибириирэ. Мин остуол сирэйин көрөн олорон төһө сил таммахтара түспүтүн аахпытым. Бастаан биир, онтон өссө. Олору таарыйымаары, сыҕарыс гыммытым, онно кини дьэ хам барбыта. Миигин көрбүтэ, өрө тыыммыта, лииһи бүк туппута уонна эппитэ:

 Дириэктэргэ бардыбыт. Малгын ыл.

Эмиэ барыбытын кэриччи көрбүтэ.

 Атыттар салгыы үлэлиигит. Уонна дьэ кылаастан тахсан көрөөрүҥ эрэ.

 Дьэ көр эрэ, Александр Степанович, үөрэнээччилэриҥ тугунан дьарыктаналларын,  диэбитэ кини, дириэктэр хоһугар киирбиппитигэр. 

Кэнэҕэски тутааччылар.

 Кинилэр биһиги уопсай үөрэнээччилэрбит, Аркадий Андреевич,  диэбитэ дириэктэр.  Уонна, баҕар, хаһан да тутааччы буолуохтара суоҕа.

Үөрэх сэбиэдиссэйэ кини остуолугар мин уруһуйбун бырахпыта уонна саҥата суох миигин тобулу көрбүтэ. Оттон мин дириэктэри көрөн турбутум. Тоҕо диэтэххэ, кинини бу иннинэ көрө илигим. Биһигиттэн кинини төрүт ким да көрө илигэ. Училищеҕа барыны бары үөрэх сэбиэдиссэйэ дьаһайара, оттон дириэктэр туһунан арааһы барытын кэпсииллэрэ.

 Тоҕо эн миигин ити үлүгэрдээх көрдүҥ?  кини сонньуйан ылбыта.  Эмиспин дуо? Эн Моргунову көрбүтүҥ дуо? Урут оннук киинэ баара, билэҕин дуо? Моргунов, Вицин уонна Никулин тустарынан.

Үөрэх сэбиэдиссэйэ дьигиһис гыммыта уонна эппитэ:

 Бырастыы гын, Александр Степанович, ол эрээри мин санаабар

 Эйиэхэ махтал биллэрбиккэр, Аркадий Степанович,  дириэктэр кинини быһа түспүтэ.  Мин быһаарсыам. Кини миэхэ манна хаалан эрдин.

Үөрэх сэбиэдиссэйэ барбытын кэнниттэн, дириэктэр уруһуйбун остуолга уурбута уонна эмиэ мин диэки көрбүтэ.

 Чэ эрэ, ыл саҕалыахха. Онтон олоппосто ыл уонна чугас олор. Тоҕо эрэ эйигин төрүт үчүгэйдик көрбөппүн Ситинник Маладьыас Дьэ билигин миэхэ ааккын эт.

 Константин.

 Константин? Олус үчүгэй аат. Эн оччоҕо биир кэм уларыйбат майгылаах киһи буолуохтааххын. Ол үчүгэй. Эн уларыйбат майгылааххын дуо, Константин? Эбэтэр аатыҥ эрэ оннук дуу?

 Билбэтим ээ,  диэбитим.

Миэхэ дьиибэ баҕайы этэ, биһиги маннык, кини үлэлиир хоһугар олорорбут уонна өссө киһи өйдөөбөт ыйытыыларын биэрэрэ. Тоҕо диэтэххэ, мин кини хаһан күргүйдээн барарын кэтэһэрим.

 Билбэккин дуо? Дьиҥэр, ол наада ээ. Бэйэҥ тускунан, Константин, төһө кыалларынан элбэҕи билэ сатыахтааххын. Эн бэйэҥ тускунан тугу билэҕин?

Мин кини диэки көрөрүм уонна туох диэн хардарыахпын билбэт этим.

 Сөп,  диэбитэ кини.  Итиннэ хардарарга билиҥҥитэ бэлэмэ суоххун. Кэлин, баҕар, өссө ыйытыаҕым. Толкуйдаа. Онуоха диэри эт эрэ: суумкаҥ туһунан тугу билэҕин?

Мин кини диэки көрбүтүм уонна төрүт тугу да өйдөөбөтөҕүм.

 Аҕал эрэ миэхэ.

Суумкабын остуол нөҥүө ууммутум. Ону ылан ыараҥнатан көрбүтэ уонна мүчүк гыммыта:

 Ыарахан эбит. Манна туохтааххыный?

Мин эппитим:

 Үөрэнэр кинигэлэрим. Өссө физкультураҕа кэтэр таҥаһым. Бүгүн баскетболлуохтаахпыт.

 Сөөп. Өссө туох баарый?

 Тэтэрээттэр.

 Өссө.

 Уруучука.

 Маладьыас.Уонна?

 Онтон атын туох да суох.

Бэйэм испэр санаабытым: табахпын итиннэ умнубатым ини?

Кини суумканы остуолга уурбута уонна эмиэ уруһуйбун ылбыта.

 Онтон атыттар суохтар дуо? Эн суумкаҕар?

 Уруһуйдар дуо?

Кини этэр:

 Ээ оттон, уруһуйдар. Эйигин ол иһин манна аҕалбыттара дии. Өссө баар дуо? Миэхэ көрдөр. Эбэтэр эн физкультураҕа кэтэр таҥаскын ырыҥалыахпын баҕараҕын дуу?

Кини тэтэрээттэрбин биэс хас мүнүүтэ кэриҥэ арыйталаан көрбүтэ. Онтон туран түннүккэ тиийбитэ, балачча турбахтаабыта, төннөн кэлэн эмиэ биэс мүнүүтэ курдук арыйталаан көрбүтэ.

 Тоҕо манна барыта сыгынньах дьахталларый? Наар ону эрэ санаан тахсаҕын дуо? Сааһыҥ хаһый?

 Уон алтам.

 Ээ, оччоҕо өйдөнөр,  диэбитэ кини.  Хомуй барытын, онно истиэнэ таһыгар олор уонна күүт. Мин өссө ону-маны ситэриэхтээхпин.

* * *

Бастаан тоҕо табыллыбата биллэр, үөрүйэҕэ

суоххуттан буолбатах, тоҕо диэтэххэ, наһаа өр күүтэргиттэн. Ол туһунан санаабытыҥ кэнниттэн, өссө үс сыл ааһар эбээт. Онно өссө эн эмискэ кинилиин иккиэйэҕин эрэ хаалаҕын,  утары көрөн олорон, оо дьэ, мин туох да үөрүйэҕим суох ээ дии саныыгын.

Оннук, эн, кырдьык, олус өр күүтэҕин. Ол иһин үчүгэйдик сатаммат. Онуоха эбии кини эмиэ оннук буолуо буоллаҕа дии. Эбэтэр кыргыттар адьас атыны саныыллара дуу?

Ваша оценка очень важна

0
Шрифт
Фон

Помогите Вашим друзьям узнать о библиотеке

Скачать книгу

Если нет возможности читать онлайн, скачайте книгу файлом для электронной книжки и читайте офлайн.

fb2.zip txt txt.zip rtf.zip a4.pdf a6.pdf mobi.prc epub ios.epub fb3