3
na hazard na ślepo, na chybił trafił. [przypis redakcyjny]
4
zmykać się pełzać, ślizgać się. [przypis redakcyjny]
5
zjadle jadowicie, zabójczo. [przypis redakcyjny]
6
pozorny wspaniały, świetny. [przypis redakcyjny]
7
maszka maska; por. maszkaron. [przypis redakcyjny]
8
zwrotny przewrotny. [przypis redakcyjny]
9
sztucznie przebiegle, chytrze. [przypis redakcyjny]
10
Werres Gaius Verres (ok. 119ok. 43 p. n. e.) jako wysoki urzędnik w Rzymie i prowincjach rzymskich zasłynął z nadużyć i gwałtów; [] przeciw niemu o zdzierstwa stawał Cicero imieniem miast i obywatelów Sycylii, oracje, które miał, powszechnym nazwiskiem mianują się Verrinae. (Zbiór potrzebn. wiad.) [przypis redakcyjny]
11
Katylina Lucius Sergius Catilina (ok. 1062 p. n. e.) zrujnowany arystokrata rzymski, organizator spisku przeciw republice, odkrytego i udaremnionego przez Cicerona. Dla Krasickiego był Katylina typem politycznego warchoła. [przypis redakcyjny]
12
Kato Marcus Portius Cato, zwany Młodszym (9546 p. n. e.), nieprzejednany obrońca ginącego ustroju republikańskiego. Kato zwalczał dyktaturę Juliusza Cezara, a nie chcąc mu ulec odebrał sobie życie. [przypis redakcyjny]
13
Nie w tak dzikim jest cnota humorze cnota nie jest już tak bezkompromisowa. [przypis redakcyjny]
14
przystojnie przyzwoicie, porządnie. [przypis redakcyjny]
15
zraża sumnienie sumienie go odstręcza. [przypis redakcyjny]
16
galantom (z franc. galant homme) człowiek przyzwoity, bez zarzutu, w salonowym, dworskim rozumieniu tych wyrazów. [przypis redakcyjny]
17
mszów mszy. [przypis edytorski]
18
bractwa stowarzyszenia religijnodobroczynne, które rozmnożyły się niepomiernie u schyłku XVII w., stając się ośrodkami dziwacznej, obłudnej dewocji. [przypis redakcyjny]
19
faryzeusze politycznoreligijne konserwatywne stronnictwo żydowskie w Palestynie, odznaczające się formalistycznym stosunkiem do starych praw i obyczajów religijnych, a w wyniku tego fałszywą, uprawianą na pokaz pobożnością. Wbrew utartemu zwyczajowo przekonaniu, znajdującemu odzwierciedlenie i u Krasickiego, że byli przeciwnikami Jezusa i jego uczniów, wielu faryzeuszy znalazło się wśród chrześcijan (m.in. św. Paweł). [przypis redakcyjny]
20
kunszt podstęp, fortel. [przypis redakcyjny]
21
jawnym wzgorszeniem zaraża i truje jako przeciwstawienie obłudnego świętoszka pokazuje tu Krasicki młodego franta, pozbawionego wszelkich norm etycznych, szermującego nadto hasłami antyreligijnymi. [przypis redakcyjny]
22
grzeczny wytworny. [przypis redakcyjny]
23
grzeczni bluźniercy, gotowalniani mędrcy, wieków poprawiacze rekrutują się z pilnych czytelników rozwiązłych romansów, o których Krasicki tak pisze: Za ostatni rodzaj romansów kłaść należy te, które się obyczajności istotnie sprzeciwiają, a którymi na nieszczęście zarzuceni jesteśmy. Apulejusz i Petroniusz pierwsze trzymają miejsce w tych pismach co do czasu. W nieuczciwości i niewstydzie teraźniejszy wiek trzyma pierwszeństwo; zraża się pióro na określenie i obwieszczenie dzieł takowych, gdzie z jawnym bluźnierstwem mieści się bezczelna rozwiązłość. Z tego to czytelnictwa płeć nawet, którą niegdyś wstydliwą zwano, nauczyła się nie rumienić. Brakuje na polorze modnym mędrcom, gdy ksiąg takowych nie są wiadomi, a przynajmniej gdy ich w zbiorze bibliotek swoich nie mieszczą; już i po gotowalniach ukazywać się zaczynają, a z tego czytelnictwa jakowy pożytek, każdy z tego, co widzi i słyszy, domyśleć się może. (I. Krasicki, Dzieła prozą, t. VI, s. 392. Artykuł: Romanse w cyklu Uwagi). [przypis redakcyjny]
24
znikłe przemijające, znikome. [przypis redakcyjny]
25
Niesiecki Kasper jezuita, autor herbarza polskiego (wyd. 17281743), o którym Krasicki pisze: Dzieło to ze wszech miar szacowne, erudycją niezmierną i pracę nadzwyczajną w autorze obwieszcza. Pisać albowiem jednemu dzieło, zgromadzenia całego usilności potrzebujące, dowieść je do stopnia takowego, iż osobliwie co do krytyki, prym innym księgom tymi czasy wydanym bierze, rzecz jest podziwienia, a przeto słusznego uwielbienia godna. (Zbiór potrzebn. wiad.). Krasicki uzupełniał dzieło Niesieckiego. [przypis redakcyjny]