U niego wszystko, co go otaczało, aż do najprostszej czeladzi18, strojne być musiało. Konie też pobrzękiwały i połyskiwały, a na głowach ich kity sterczały i na piersiach chwostów było pełno i blaszek. Cały orszak wielkopolskiego księcia połyskiwał i błyszczał. On sam, żywo z konia skoczywszy, hełm zdjął i do stryja podszedł uniżenie, pokornie się kłaniając a po rękach go całując.
Ten oburącz go chwycił za szyję i ściskał jak własne dziecko, a gdy Przemko głowę podniósł, z rozkoszą mu się przypatrywać począł.
Szesnaście lat! Młokos! zaśmiał się. A takie to już wybujałe, zmężniałe, jak gdyby miał dwadzieścia! Co ci tak pilno!
Pewno, pewno, pilno mi, stryju kochany, pilno! odparł Przemko wesoło. Już bym w pole rad! Czas! Moi wszyscy w tych latach co ja, już się ucierali, a ja muszę z kapelanem czytać i w dziedzińcu do tarczy oszczepem ciskać, gdy mnie świerzbi dłoń użyć go na tych Sasów lub
O, będziesz tej zabawki dosyć jeszcze miał! westchnął Bolesław. Niemców się nie przebierze tak prędko! Zaczekaj!
Przerwał mowę wojewoda Przedpełk, przystępując dla powitania. Spojrzał nań Bolesław i uprzejmie go pozdrowił, a potem innych przybyłych z synowcem witał poufale, uśmiechając się do nich, całą tę starszyznę pociągając za sobą do dworu.
Że w izbach duszno było, zasiedli znowu w podsieniach, gdzie już księżnej Jolanty nie było. Staruszek tylko ksiądz Malcher stał na uboczu. Był to ulubiony obojgu księstwu, pobożny a jak oni łagodny człowiek, spokojnego ducha, pokory wielkiej, która przy świątobliwości zdała się ubłogosławieniem. Przemko postąpił ku niemu, aby go, jak należało, w rękę pocałować, a staruszek pobłogosławił go z rozrzewnieniem.
Książę Bolesław, wnet biedę swą przypomniawszy, począł na zimnicę narzekać.
Gdyby to licho później choć przyszło! zawołał. Mnie tu potrzeba iść na tych przeklętych zbójów, na Santok, na Strzelce a jam się do niczego nie zdał. Jeszcze dopóki trzęsie, nie dbałbym o nią; gdy zacznie palić, łeb trzaska i człowiek sobą nie władnie.
Przemko popatrzył na swego wojewodę, przemówili do siebie oczyma.
Stryju kochany rzekł gdyby to nie był grzech i niepoczciwość wielka, powiedziałbym, że się z tej choroby cieszę. Zimnica przejdzie, a teraz ona tego dokazać może, iż mnie pozwolicie iść na Santok za siebie.
Książę Bolesław ręce podniósł żywo do góry.
Nie pozwolę! zawołał. Nie pozwolę! Z tymi zbójami nie twoja rzecz się mierzyć; na pierwszą wyprawę ja cię sam będę prowadził.
Przemko się zasępił i obrócił ku swemu wojewodzie.
Mówcież wy za mną! zawołał. Mówcie wy!
Wojewoda podszedł krok ku księciu Bolesławowi.
Miłościwy Panie! odezwał się. Naszemu młodemu księciu czas by siły spróbować i trudno nam go utrzymać, rwie się strasznie!
Ale nie pora dlań jeszcze! Nie pora! rzekł książę Bolesław spokojnie. Kiedy czas ma być, mnie do sądu zostawcie! Jednego jego mamy! I poszedł Przemka uścisnąć.
Stryju miłościwy! Puść! Puść mnie! Wrócimy cali. Przedpełk mi za kuma do tego chrztu krwi służyć będzie. Mąż jest doświadczony.
Nie przeczę zawołał książę ale i ja w kumy nie gorszym od niego!
Wojewoda cofnął się, schylając głowę.
Ja bo sam chciałem cię w pole prowadzić, gdyby nie ta nieszczęsna zimnica mówił stary. A! W poręż ona mnie złapała! W porę! Tymczasem Sasy i Branderburgi okopują się, pale biją, zamki klecą, a coraz mocniejsi się stają. Dać się im tu osiedzieć, później trudno będzie wykurzyć! Ze spoczynku korzystają, a tu pasza, a tu ludek wypoczęty!
Skińcież tylko! Pozwólcie, na miłego Boga! My z wojewodą ruszym jutro!
Na to właśnie wszedł Jan, zwany Janko, kasztelan kaliski, poufny ksiącia, przyboczny sługa i przyjaciel, mąż jak on niemłody, ale zawiędły, krzepki, twarz spalona, aż brunatna, w marszczkach cała, włos przerzedzony, ramiona szerokie, pierś duża, nogi krótkie i jakby przegięte od konia. Odzież miał domową, prostą, jak książę, dlatego może kwaśno się oglądał po strojnym dworze młodego pana.
W porę mi przychodzisz zwrócił się do niego Bolesław ty, stary mój! Pomożesz mi! Ten młokos, patrzaj go, wyrywa mi się. Słyszysz? Chce mu się Santoka!
Janko zadumany spojrzał na Przemka i na wojewodę, ale co miał wziąć stronę swego pana, ramionami ruszył.
Ano zamruczał książę pan zostałbyś z zimnicą doma, a my, z księciem młodym i wojewodą ruszylibyśmy Sasów nastraszyć. Czemu nie?
To i ty, niegodziwy zdrajco, przeciwko mnie?! rozśmiał się zafrasowany książę.
Skłonił się kasztelan.
Wasza Miłość przebaczy, staremu słudze wydaje się, że to by było niezgorzej.
Beze mnie się obchodzić! dodał książę.
Z Waszą Miłością byłoby nam lepiej odezwał się prawdomówny przyjaciel toć pewna. Ale jak nam książę pojedziesz słaby, a będziemy go musieli w drodze strzec, to nas Niemcy strzepią.
Książę Bolesław obejrzał się dokoła, a wojewoda poznański dodał:
Naszemu panu, daj Boże zdrowie, jużci też pora skosztować pola. A od czegóż my we dwu z kasztelanem? Strzec go będziemy lepiej niżli oka w głowie, bo każdy z nas by zań oboje oczów oddał.
Stryju odezwał się Przemko, podchodząc ku niemu i śmiejąc się wesoło byłeś mi zawsze ojcem, bądźże dobrym i łaskawym! Mnie już wnętrzności goreją, aby raz w pole wyciągnąć!
Na te pierwociny jam właśnie sam chciał być z tobą rzekł stryj smutnie a ty mi się wyrywasz! Należy mi się do twojego rycerskiego pasa podać ci samemu rękę, kiedym się chował i chuchał nad tobą. Ty, niewdzięczny, dla pośpiechu i mnie się wyrzekasz!
Przemko aż pokląkł przed nim i ręce złożył. Stary skłopotany przysunął się, ściskając go, milczący. Nie odpowiedział nic. Sprawa młodego zdawała się wygraną, ale słowo stanowcze wyrzeczone jeszcze nie było. Wojewoda i kasztelan stali milczący, spoglądając na księcia, który zadumał się i coś jak łzę otarł z oka.
Ale boś ty mi jedyny! rzekł powoli i łagodnie. Strach mi o ciebie. Przy moim boku bezpieczniejszym byś był.
My go też nie spuścimy z oka! zawołał Janko czule. Waszej Miłości potrzebny spoczynek. Choróbsko to na wyprawę, gdzie trzeba w polu na rosie spać nie mając się gdzie ogrzać, a uznoić, a znużyć to najgorsze utrapienie! Z zimnicą w pole iść nie można, a w pole ciągnąć musiemy. Niechaj młody pan popróbuje!
Niech próbuje! wstawił się wojewoda poznański.
Drudzy z dala stojący poczęli też mruczeć, prosząc za nim. Bolesław stał w niepewności, wahając się i raz jeszcze uścisnął chłopca.
A, a mówił ja bo na tej twej głowie wszystkie przyszłości złożyłem nadzieje! Śmieje mi się na niej więcej niż książęca czapka. Kto wie? Odrodzona korona może!
Przemko się zarumienił, oczy mu się zaiskrzyły, wtem Bolesław nagle umilkł, spuścił wzrok ku ziemi, posmutniał.
Wola boża, wola boża szepnął cicho. Niech będzie, jako pragnie i jak wy żądacie, ale strzeżcie go! Strzeżcie!
Przemko upadł na kolana i natychmiast porwał się, rękę podnosząc do góry, zwrócony ku swoim.
Wojewodo! Kasztelanie! krzyknął podniesionym głosem, który brzmiał radością i zwycięstwem. Na Santok! Na Santok! Choćby dziś jeszcze!