Tak na przykład, bez żadnego à propos85, tonem najnaturalniejszym w świecie, Karolina mówi: „Pani Deschars miała wczoraj bardzo ładną suknię…”.
– Tak, ona ma dużo gustu – mówi Adolf bez żadnej wiary w to, co mówi.
– Dostała ją od męża – odpowiada Karolina, wzruszając ramionami.
– A, tak…
– A, tak; suknię za czterysta franków. Z najlepszego aksamitu.
– Czterysta franków! – wykrzykuje Adolf, przybierając pozę apostoła Tomasza.
– Tak, ale są dwa staniki do zmiany i…
– Ostro idzie pan Deschars! – odpowiada Adolf, chcąc ratować się żartem.
– Nie wszyscy mężowie mają jego delikatność – odpowiada Karolina sucho.
– Jaką delikatność?…
– No… tę, aby pamiętać o dwóch stanikach, tak żeby można nosić suknię jako dekoltowaną, wówczas gdy tamten będzie już niemodny.
Adolf powiada sobie w duchu: „Karolina chce sukni”.
Biedny człowiek!…
W jakiś czas potem pan Deschars dał świeże obicia i firanki w pokoju swojej żony. Później pan Deschars kazał przerobić według nowej mody brylanty swojej żony. Pan Deschars nie wychodzi nigdy z domu bez żony lub nie pozwala żonie nigdzie iść, żeby jej sam nie odprowadził.
Cokolwiek byś przyniósł Karolinie w upominku, nigdy to nie dorówna temu, co ofiarował swojej pan Deschars. Jeżeli pozwolisz sobie na najmniejszy gest, na najmniejsze słowo nieco żywsze, jeżeli podniesiesz głos na chwilę, usłyszysz natychmiast to zdanie jadowite i syczące:
– Pan Deschars nie zachowałby się z pewnością w ten sposób! Bierz sobie za przykład pana Descharsa.
Słowem, idiotyczny pan Deschars zjawia się w twoim małżeństwie bez ustanku i przy każdej sposobności.
Te słowa: „Spytaj się, czy pan Deschars pozwoliłby sobie kiedykolwiek…” jest prawdziwym mieczem lub, co gorsza, szpilką Damoklesa86, zaś twoja miłość własna jest tą poduszeczką, w którą żona twoja ustawicznie szpilkę tę wbija, wyjmuje i wbija na nowo pod całym mnóstwem pretekstów różnorodnych i nieoczekiwanych, używając przy tym zawsze słów najbardziej przyjacielskich i minek najbardziej pieszczotliwych.
1
Fizjologia małżeństwa – pierwszy utwór cyklu Komedia ludzka Honoré de Balzaca z 1829 r. [przypis edytorski]
2
esprit (fr.) – myśl, dowcip, zdolność, duch. [przypis edytorski]
3
comedia del'arte (z wł. commedia dell'arte) – komedia ludowa powstała na terenie Włoch w XVI w.; operowała szablonowymi typami postaci poważnych i komicznych, takimi jak Pierrot, Kolombina, Arlekin, Dottore (Doktor), Capitano (Kapitan), Pantalone, Poliszynel. [przypis edytorski]
4
mer (fr. a. łac. maior: większy) – przewodniczący rady miejskiej lub gminnej we Francji. [przypis edytorski]
5
feniks – mit. ptak, symbol Słońca i odradzania się życia. [przypis edytorski]
6
podagra (med.) – stan chorobowy stawów palucha stopy; podagryk: osoba cierpiąca na podagrę. [przypis edytorski]
7
sukcesja – następstwo prawne, w wyniku którego zbywca przenosi swoje prawa na nabywcę np. spadek, spuścizna; tu forma zdr.: sukcesyjka; [przypis edytorski]
8
liberia (daw.) – uniform służby, początkowo królewskiej lub magnackiej. [przypis edytorski]
9
dandys – mężczyzna przesadnie zwracający uwagę na strój i formy towarzyskie. [przypis edytorski]
10
konsylium lekarskie (z łac. consilium) – narada lekarzy przeprowadzana np. w celu rozpoznania choroby i ustalenia sposobu leczenia. [przypis edytorski]
11
puchlina wodna (med.) – historyczne sformułowanie medyczne odnoszące się do gromadzenia nadmiernej ilości płynu w tkankach. [przypis edytorski]
12
skrofuloza (med.) – przewlekła gruźlica szyjnych węzłów chłonnych; tu forma przym.: skrofuliczny. [przypis edytorski]
13
funt – jednostka wagi, równa zwykle w krajach anglosaskich ok. 0,45 kg; tu: raczej stosowany we Francji livre usuelle, równy 0,5 kg. [przypis edytorski]
14
lato św. Marcina – wg. włoskiej tradycji 11 listopada to dodatkowy jeden dzień lata otrzymywany od Boga w zamian za połowę płaszcza ofiarowanego ubogiemu; tu: przedłużona młodość, uroda kobiety. [przypis edytorski]
15
tertio voto (łac.) – z trzeciego małżeństwa. [przypis edytorski]
16
exposé (fr.) – wystąpienie, przemówienie. [przypis edytorski]
17
ministerialny – związany z ministerstwem, ministrem; tu: (iron.) poważny, urzędowy. [przypis edytorski]
18
zminotauryzować – patrz: Fizjologia małżeństwa, Rozmyślanie VII. [przypis tłumacza]
19
Chimera (mit. gr.) – ziejący ogniem potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża. [przypis edytorski]
20
wist – gra pełną talią kart, w której uczestniczą dwie pary osób grające przeciw sobie. [przypis edytorski]
21
podług (daw.) – według. [przypis edytorski]
22
gdzie się to mieści (daw.) – gdzie się to znajduje; gdzie to jest. [przypis edytorski]
23
lancknecht (z niem.) – hazardowa gra w karty popularna do początku XX wieku. [przypis edytorski]
24
mâle (fr.) – mężczyzna; samiec. [przypis tłumacza]
25
Loth – też: Lot; postać biblijna, ocalony w ucieczce z Sodomy po wygnaniu przez Boga. Żona Lota mimo zakazu obejrzała się w stronę Sodomy i została zamieniona w słup soli za nieposłuszeństwo wobec Boga. [przypis edytorski]
26
galera (daw.) – okręt wojenny lub statek handlowy o niskich burtach, z dwoma lub trzema żaglami, poruszany głównie wiosłami; tu: wymierzana kara polegająca na ciężkiej pracy przy wiosłowaniu na galerze. [przypis edytorski]
27
Nabuchodonozor – król Babilonii. [przypis edytorski]
28
zefir – ciepły, łagodny wiatr. [przypis edytorski]
29
fular – chustka lub szal z jedwabnej tkaniny. [przypis edytorski]
30
rendez-vous (z fr.) – spotkanie w umówionym miejscu i czasie. [przypis edytorski]
31
allegro (wł.) – dosł.: żywy, wesoły, radosny; muz.: szybkie tempo. [przypis edytorski]
32
andante (wł.) – dosł.: zwykły, prosty, średniej jakości; w muz.: tempo umiarkowane. [przypis edytorski]
33
nie zbywać na czym – nie brakować czego. [przypis edytorski]
34
Rouen – miejscowość i gmina we Francji, w górnej Normandii; tu forma przym.: roueńska (szalupa). [przypis edytorski]
35
landara – ciężka i duża kareta podróżna, (pot.): niezgrabny pojazd. [przypis edytorski]
36
drapać się – tu: wdrapywać się. [przypis edytorski]
37
masztalerz (daw.) – starszy stajenny mający w dworskich stajniach nadzór nad służbą i końmi. [przypis edytorski]
38
zaniemieć – dziś: oniemieć a. zaniemówić. [przypis edytorski]
39
Orest (mit. gr.) – skrót od: Orestes; mszcząc się za śmierć swego ojca, Agamemnona, zabił on matkę, Klitajmestrę oraz jej kochanka, a następnie był ścigany i doprowadzony do obłędu przez Erynie (tj. rzym. Furie), boginie zemsty, za przelanie krwi członka rodziny. [przypis edytorski]
40
słowy – dziś N.lm: słowami. [przypis edytorski]
41
pąsowy – kolor jasnoczerwony. [przypis edytorski]
42
natrącać (daw.) – wspominać, nadmieniać, czynić wzmiankę. [przypis edytorski]
43
wiktuały (daw.) – produkty spożywcze. [przypis edytorski]
44
tualeta (daw.) – elegancki ubiór, kreacja; także: czynności pielęgnacyjne, mycie, czesanie, golenie się, ubieranie. [przypis edytorski]
45
party (daw.) – partia. [przypis edytorski]
46
szczwany – przebiegły, chytry. [przypis edytorski]
47
gapiowaty – bezmyślny, roztargniony. [przypis edytorski]
48
mania – tu: mocne zamiłowanie do czegoś. [przypis edytorski]
49
kontent (z fr. content) – zadowolony, szczęśliwy, usatysfakcjonowany. [przypis edytorski]
50
co kiedy – tu: coś czasem. [przypis edytorski]
51
walać (daw.) – brudzić, plamić. [przypis edytorski]
52
kapelusz stosowany – też: bikorn, dwuróg; rodzaj nakrycia głowy w XVIII i XIX w., użytkowany w Europie i Ameryce Północnej, głównie w wojsku i w marynarce, kojarzony z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]
53
tualeta – tu: ubiór; zwyczajowe zabiegi towarzyszące ubieraniu się, szykowaniu. [przypis edytorski]
54
łajać – ostro strofować, ganić. [przypis edytorski]
55
mezzo termine (wł.) – dosł.: termin średni, wypośrodkowany. [przypis edytorski]