— Ён у нас сам ведаеш хто. Гэта велічыня. Гэта асоба. Гэта твар нашага тэатра. Я магу да яго парознаму ставіцца, але калі ты яго дапячэш, я цябе звольню і не пашкадую: такіх, як ты, паўсюль досыць. І я не пагляджу, што ты такі рабочы конік, — прамаўляў дырэктар, лязгаючы зубамі, бы сапраўдны галодны кракадзіл. — Ты ж ведаеш, што ён чалавек праваслаўны, нават дабрачынныя калядныя і велікодныя канцэрты арганізаваў. Дык нашто ты з ім пачаў размаўляць пра свае погляды? Што, польскі гонар? Служыў я ў войску з тваімі супляменнікамі дуркаватымі.
Тут Грынкевічу стала смешна. Учора на рэпетыцыі галоўны вырашыў пабыць у ролі гуру і ляпнуў нешта наконт таго, што ёсць у свеце праваслаўныя, а ўсе астатнія проста нехрысці. І, зразумела, Грынкевіч не стрымаўся — сказаў, што яго хрысцілі ў васьмідзясятым годзе, калі яшчэ нельга было. А вось галоўны хрысціўся ў дзевяностым.
— Дык а што мне рабіць, калі я не праваслаўны?
— Больш сціплым трэба быць, Лёша! — зароў дырэктар. — І стрыманым. Шанаваць тых, хто зрабіў для культуры болей за цябе.
Ідыятызм сітуацыі перавышаў усе санітарныя нормы. Тон дырэктара быў такі, што Грынкевіч зразумеў: галоўны, відаць, курыць касякі з ладану. І ён не дасць яму спакойна працаваць над «Донам Джавані». Грынкевіч быў намерваўся сказаць дырэктару яшчэ нешта, але раптам сам сябе асёк: не захацеў уцякаць адсюль проста цяпер, пагнаўся за сваёй марай — плаці. Гэта значыць, засунь, хлопец, язык у дупу і не звяртай увагі на гэтага правінцыйнага графа Каларэда. Пачуйся Моцартам.
— Запомні, Лёша: усе мы рускія людзі і радзіма ў нас адна. Цябе часам заносіць, але ты базар фільтруй.
— А што, яму больш няма да чаго дачапіцца? Ніяк не перажыве леташняе? — усё ж не стрымаўся Грынкевіч.
Было абсалютна зразумела, адкуль растуць ногі ў гэтых нараканняў, — праваслаўныя крыўды былі толькі зачэпкай. У канцы пазамінулага сезона з дзясятак аркестрантаў папрасіліся, каб іх ставілі толькі на тыя спектаклі, якія вядзе
Грынкевіч. Прычым яны былі з асноўнага складу, а не са студэнтаў ці з тых, каго не шкада выгнаць з тэатра, калі што якое. Такога галоўны перажыць не мог, таму і выпер чарговага ў штрафбат на некалькі месяцаў — дзіцячыя спектаклі весці.
— Ты мне пагавары яшчэ. Можна падумаць, па цябе тэатры і аркестры ў чаргу выстройваліся восем гадоў таму. Ён цябе заўважыў і запрасіў. А так быў бы асістэнтам, закулісным служкай. Вось хаця б пра гэта памятай.
І не варта траціць сілы і час на змаганне з ім. Гэта ягоная тэрыторыя, ён выразна пазначыў куты.
— Мікалай Сцяпанавіч, я вас цудоўна зразумеў.
Наступіла паўза. Дырэктар цяжка ўздыхнуў.
— Адпусціць ён цябе, я пагутару. Давай ужо сваю заяву. І каб з верасня быў на месцы!
Грынкевіч выдыхнуў абсалютна шчырае «дзякуй» і пачуўся медузай, якой пашэнціла дачакацца шторму. Яшчэ крышачку — і хваля зноў забярэ яе ў мора. О шчасце! Цяпер — прэч з тэатра. Там воля. Там піва.
Ён дайшоў да дзвярэй кабінета і раптам надумаў запытацца:
— А рэжысёрам хто будзе?
— Вядзём перамовы з трыма рознымі кандыдатамі. Але будзе запрошаны, не з нашых — гэта ўжо справа вырашаная.
Ну ясна, што вырашаная. А як яшчэ растлумачыць такія выдаткі? Толькі запрашэннем рэжысёра ці дырыгента аднекуль з боку. Маўляў, мы не проста так грошы прагулялі, мы іх на ганарар запрошанай зорцы пусцілі. Ад усяго гэтага ванітавала. Яшчэ год у гэтым гадзючніку!.. Але хто сказаў, што мары заўсёды лёгка збываюцца і што Ананкэ зробіць яму зніжку?
На выхадзе з тэатра Грынкевіч злавіў свайго сябрука Мішу, тутэйшага баса. Міша таксама, відаць, пачуваўся выкінутай на бераг медузай, і таму яны без лішніх словаў разумелі адзін аднаго. Калі справа тычылася бухалава, у іх спрацоўвала нейкая тэлепатычная сувязь. У адной толькі Мішавай фразе: «Як жа сёння горача!» — Грынкевіч злавіў аднаму яму даступны мэсідж: «Лёша, ужо першая гадзіна, а ў нашай крыві ані грама алкаголю. Гэта нядобра. Мы ж з табой сумленныя людзі і да апоўдня не п'ём. Але сонца даўно ў зеніце, Лёша, таму нам трэба выпіць хаця б па піву».
Больш за ўсё на свеце Міша любіў свой голас. На другім месцы ў рэйтынгу яго любовяў стаяла бухалава напару са жрачкай, а на трэцім — размовы пра баб. Сёння быў удалы дзень, бо ў класе ён выдаваў жалезабетонныя, ідэальна крытыя верхнія фа. Фундаментальная Мішава патрэба была задаволеная. Цяпер яны сядзелі ў летняй рэстарацыі непадалёк ад тэатра. Праглынуўшы за адным заседам ладны кавалак запечанай свініны і выпіўшы паўкуфля піва, Міша прагнуў пагутарыць пра ГЭТА. Гэта значыць пра сакратарку дырэктара Любачку. Нешта яна апошнім часам робіць яму авансы. То запытаецца пра тое, каго яму болей за ўсё падабаецца спяваць, то камплімент зробіць наконт новага пінжака. Нешта ўсё гэта азначае. Увогуле, яго стаўленне да жанчын акрэслівалася адной ёмістай фразай: «У кабеты не бывае поглядаў, яна мае толькі позіркі — галодныя або задаволеныя, усё астатняе — херня». Любачка кідала на яго галодныя позіркі, пераконваў усіх Міша.
Шмат каму ў тэатры Міша здаваўся проста камічным персанажам, гэтакім вялікім дзіцём. З ім увогуле складана было размаўляць пра музыку, калі гэта не былі вакальныя творы для нізкіх мужчынскіх галасоў. Міша нічога не чытаў, апроч памяркоўна-жоўтай прэсы. Але ж толькі Міша мог сярод ночы ўзяць мабільнік і адказаць сябру, якога накрыў прыступ гіпертаніі. Ён мог таксама сярод ночы падхапіцца з ложка і прывезці лекі ды пляшку каньяку. Часам у Мішы здараліся сапраўды рыцарскія парывы, і ён браўся бараніць пакрыўджаных, стаючы на бок свайго сябра. За гэта Грынкевіч асабліва яго цаніў і дараваў яму недалёкасць.