Przez czterdzieści dni z rozkazu biskupa proboszcz nasz grzech swój opłakiwał, aliści boleść, której doznał z powodu zawodu i urażonej miłości własnej, daleko dłużej łzy mu z oczu wyciskała. W ciągu kilku miesięcy nigdzie pokazać się nie mógł, bowiem zaraz obstępowali go chłopcy, i pokazując go palcami, wołali:
– Patrzcie no, patrzcie, to ten, co z Ciutazzą spał!
Proboszcza tak to drażniło, że o mało rozumu z tej przyczyny nie postradał.
Takim to sposobem pozbyła się roztropna dama natrętnego miłośnika, Ciutazza zasię pozyskała nową koszulę”.
Opowieść piąta. Sędzia bez spodni
Trzech florenckich figlarzy ściąga spodnie z sędziego, w czasie gdy ów w trybunale różne sprawy rozważa.
Gdy Emilia opowieść swoją skończyła, wszyscy należne pochwały wdowie oddali. Po czym królowa, spojrzawszy na Filostrata, wezwała go do opowiadania z kolei. Filostrato bez zwłoki zaczął w te słowa:
– Miłe damy! Imię młodzieńca, Maso del Saggio, o którym niedawno Eliza wspomniała, skłoniło mnie k'temu52, abym opowieść, jaką poprzednio miałem zamiar wam przytoczyć, inną nowelą zastąpił. Tenże Maso, wraz z kilku jego towarzyszami, gra w niej niepoślednią rolę. Powieść ta jest obyczajną, chocia zawierają się w niej słowa, do używania których nie przywykłyście. Opowiem wam ją jednak ze względu na to, że jest wielce krotochwilną53.
„Jak wam zapewne wiadomo, do naszego grodu przybywają często podestowie54 z okolic Ankony. Są to przeważnie ludzie ubodzy duchem, nędzarze i brudni chciwcy. Przywodzą oni z sobą podobnych do siebie pomocników, sędziów i jurystów55, wyglądających raczej na takich, którzy ze stajni lub szewskiego kramiku wyszli, niźli na wychowańców szkoły prawa. Otóż jeden z takich podestów, przybywszy do naszego miasta, przywiódł z sobą między wielu innymi prawnika, który kazał się nazywać panem Nicola da San Lepidio, mimo że wyglądał raczej na ślusarza niźli na sędziego. Powierzono mu, na równi z innymi sędziami, różne sprawy kryminalne do rozpatrzenia. Pewnego poranku Maso del Saggio, obyczajem wielu mieszczan, którzy często do sali sądowej zachodzą, chocia sprawy żadnej nie mają, przybył tam w poszukiwaniu jednego z przyjaciół i ujrzał pana Nicola. Wygląd sędziego wydał mu się tak dziwny, że jął56
1
trzecia godziny dnia – tj. około 8.00 rano; niegdyś liczono godziny od wschodu słońca, kiedy to odbywało się pierwsze nabożeństwo, jutrznia. [przypis edytorski]
2
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
3
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
4
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
5
w przytomności (daw.) – tu: w obecności. [przypis edytorski]
6
zali (daw.) – czy, czyż. [przypis edytorski]
7
wierę (daw.) – doprawdy, zaprawdę. [przypis edytorski]
8
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
9
w Awinionie nie papież, jeno aleksandryjski sułtan siedzi – mowa o okresie rezydowania papieży w Awinionie; tzw. ”niewoli awiniońskiej” (1309-1377). [przypis edytorski]
10
krotochwilny (daw.) – zabawny. [przypis edytorski]
11
lubownik (daw.) – miłośnik. [przypis edytorski]
12
zawieść taniec – tu: poprowadzić taniec. [przypis edytorski]
13
ridda – tradycyjny ludowy taniec włoski, którego nazwa podkreśla element kręcenia się w kółko, wirowania. [przypis edytorski]
14
ballonchio – tradycyjny ludowy taniec włoski z podskokami. [przypis edytorski]
15
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
16
tedy (daw.) – zatem. [przypis edytorski]
17
zali (daw.) – czy, czyż. [przypis edytorski]
18
imać się – brać się (zabierać się) do czegoś, chwytać się za coś. [przypis edytorski]
19
aliści (daw.) – jednak, jednakże. [przypis edytorski]
20
salvum me fac (łac.) – wybaw mnie; tu: ratunku. [przypis edytorski]
21
sine custodia (łac.) – bez straży; tu: bez świadka. [przypis edytorski]
22
wety (daw.) – deser. [przypis edytorski]
23
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
24
krotochwilny – żartobliwy, zabawny, wesoły. [przypis edytorski]
25
w mieście naszym – tj. we Florencji. [przypis edytorski]
26
lubownik (daw.) – miłośnik. [przypis edytorski]
27
krotochwila – żart, zabawa. [przypis edytorski]
28
aliści (daw.) – jednak, jednakże. [przypis edytorski]
29
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
30
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
31
aliści (daw.) – jednak, jednakże. [przypis edytorski]
32
krotochwilnik (daw.) – żartowniś. [przypis edytorski]
33
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
34
przeczże – czemu, czemuż; dlaczego. [przypis edytorski]
35
wierę (daw.) – doprawdy, zaprawdę. [przypis edytorski]
36
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
37
stradać – tracić. [przypis edytorski]
38
aliści (daw.) – jednak, jednakże. [przypis edytorski]
39
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
40
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
41
zali (daw.) – czy, czyż. [przypis edytorski]
42
dank (daw., z niem.) – podziękowanie, wyrazy wdzięczności. [przypis edytorski]
43
niepomału (daw.) – niemało. [przypis edytorski]
44
wierę (daw.) – doprawdy, zaprawdę. [przypis edytorski]
45
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
46
chromać – kuleć. [przypis edytorski]
47
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
48
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
49
przytomni (daw.) – obecni, zebrani. [przypis edytorski]
50
szczegółowie – dziś popr. forma: szczegółowo. [przypis edytorski]
51
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
52
k'temu (daw.) – do tego. [przypis edytorski]
53
krotochwilny (daw.) – żartobliwy. [przypis edytorski]
54
podesta – w średniowiecznych włoskich miastach najwyższy urzędnik o uprawnieniach sądowniczych i wojskowych. [przypis edytorski]
55
jurysta (daw., z łac.) – prawnik. [przypis edytorski]
56
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]