Պաղտասար աղբար - Պարոնյան Հակոբ

Հակոբ Պարոնյան

Պաղտասար աղբար

ԱՆՁԻՆՔ

ՊԱՂՏԱՍԱՐ ԱՂԲԱՐ – Անույշի էրիկն

ԱՆՈՒՅՇ – Պաղտասարի կինը

ԿԻՊԱՐ – Անույշի սիրականը

ՕԳՍԵՆ – Փաստաբան

ՓԱՅԼԱԿ -

ԵՐԿԱԹ – } Դատաստանական խորհրդի անդամք

ՍՈՒՐ -

ԹԱԳՈՒՀԻ -

ՄԱՐԹԱ – } Պաղտասարի դրացիները

ՍՈՂՈՄԵ – Պաղտասարի սպասուհին

Տեսարանն է Պաղտասար աղբարի տունը

ԱՐԱՐՔ ԱՌԱՋԻՆ

(Թատրոնը կներկայե ընդարձակ և ճոխ կարասիներով զարդարված սրահ մը, աջ և ահյակ երկ-երկու սենյակ, պարտեզի և փողոցի վրա պատուհաններ, միջին դուռ մը):

ՏԵՍԻԼ Ա

Կիպար, հետո ՍՈՂՈՄԵ

ԿԻՊԱՐ – Տիկին, գործելու ժամ է և ոչ լալու, սրբե արտասուքդ և վայրկյան մը ինձի մտիկ ըրե:

ԱՆՈՒՅՇ – (Աչքերը սրբելով) Կխոստանա՞ս ուրեմն պաշտպանել զիս:

ԿԻՊԱՐ – Վատությանց ամենեն սոսկալին գործած կըլլայի, եթե վայրկյան մը իսկ մտաբերեի լքանել, թողուլ զքեզ, զոր տասն տարիներե հետե պաշտած եմ և որուն երկիր պիտի պագնեմ հավիտյան: Հանդարտ եղիր, ամեն վարպետություն պիտի բանեցնեմ ի դերև հանելու համառ ամուսնույդ բոլոր հնարքներն և պիտի ստիպեմ զինքն հուսահատելու և նույնիսկ քեզմե ներումն խնդրելու:

ԱՆՈՒՅՇ – Դյուրավ հուսահատողներեն չէ, մանավանդ թե սովորականեն ավելի համառ ըլլալով` բոլոր ճիգը պիտի թափե զիս վատահամբավելու համար… Ահ, սիրելիդ իմ Կիպար, ինձ ամենեն ավելի ցավ պատճառողն անբարոյականության հանցանոք ամբաստանված Դատաստանական Խորհրդո ներկայանալու փափուկ կետն է և…

ԿԻՊԱՐ – Անբարոյականության նշույլն անգամ չեմ նշմարեր ես. Աստված մի արասցե, որբոց իրավո՞ւնքն հափշտակած ես, այլոց ժառանգությո՞ւնն կորզած ես, գողությո՞ւն ըրած ես, մա՞րդ սպաննած ես… բնավ երբեք, քավ լիցի… այլ պարզապես էրիկդ չես սիրեր և անոր տեղ զիս կսիրես, այս չէ՞ բոլոր թերությունդ, եթե երբեք կրնա թերություն համարվիլ այսպիսի վարմունք մը:

ԱՆՈՒՅՇ – Այո, զքեզ, զքեզ միայն սիրած եմ…

ԿԻՊԱՐ – Եվ ինչպես կրնայիր սիրել Պաղտասար աղբարի պես տգեղ, տգետ, տձև և տմարդի մը, որու հետ ամեն բանի մեջ հակապատկեր մը կներկայացնես. տրամաբանության դեմ, հասարակաց կարծյաց դեմ, ճաշակի դեմ, զգացմանց դեմ, բնության դեմ սոսկալի անիրավություն մը գործած կըլլայիր, եթե ինքզինքդ Պաղտասար աղբարի համար ծնած կարծեիր… ոչ, ոչ, տիկին, այդ կապուտակ աչքերն, որ քանի նային կնվաղին, այլ չեն մարիր երբեք, չեն ստեղծված ի վայելս և ի պետս Պաղտասար աղբարի պես կոշտ մարդու մը: Բնությունն ինձ սահմանած է զքեզ, իսկ դիպվածը Պաղտասար աղբարին տված է զքեզ… Պաղտասարն հափշտակիչ մը է այսօր, ավազակ մը է, որ հափշտակած է զքեզ, որ իմս ես… կախաղանի արժանի է Պաղտասարն, որ իր զգացմանց համապատասխա – նող, յուր վիճակին հարմար կին մը առնելու տեղ, հանդգնած է հափշտակել զքեզ, որ բարձր դասու ընկերությանց մեջ գոհարի պես փայլելու կոչված էիր…

ԱՆՈՒՅՇ – Ոհ… սիրտ առի քիչ մը քու խոսքերուդ վրա, սիրելիդ իմ Կիպար:

ԿԻՊԱՐ – Հանդարտեցուր ուրեմն խղճմտանքդ, դուն անմեղ ես և քու դատդ սուրբ է, քաջալերվե, հրահանգացս համաձայն շարժե ու մի վախնար, այնպիսի խաղեր պիտի խաղամ անոր, որ զղջա ըրածին վրա:

ԱՆՈՒՅՇ – Այո, խայտառակենք զինքն:

ԿԻՊԱՐ – Թող աշխարհիս բոլոր փաստաբաններեն խորհուրդ հարցնե, ոչինչ պիտի կրնա ապացուցանել, յուր բոլոր փաստն սա է, թե իրեն անծանոթ տուն մը ձեր դուրս ելնելն տեսած է, և այս փաստը շատ անզոր է կին մը արձակելու համար… խնդիրը շատ փափուկ է:

ԱՆՈՒՅՇ – Թեև զքեզ սիրելով ինձի դեմ ապստամբող զգացմանցս միայն հպատակած եմ, թեև ես ալ գիտեմ թե անհնար է սրտի հոսանաց դիմադրել, թեև համոզված եմ թե անմեղ եմ այս գործին մեջ, բայց դարձյալ կուզեմ, որ ամեն մարդ կարծե, թե բնավ սիրած չեմ զքեզ և թե միշտ հավատարիմ գտնված եմ ամուսնույս:

ԿԻՊԱՐ – Անշուշտ… պիտի աշխատինք, որ իբրև զրպարտիչ դատապարտվի:

ԱՆՈՒՅՇ – Իսկ եթե չհաջողի՞նք…

ԿԻՊԱՐ – Անպատճառ պիտի հաջողինք, բավական է, որ հրահանգացս համաձայն վարվիս:

ԱՆՈՒՅՇ – Կխոստանամ:

ԿԻՊԱՐ – Ահավասիկ իմ հրահանգներս, նախ…

ԱՆՈՒՅՇ – (Ամուսնույն գալը տեսնելով պատուհանեն) Երթամ, ահա կուգա:

ԿԻՊԱՐ – Գնա, վերջը կտեսնվինք… Կամ Սողոմեին հետ կը ղրկեմ քեզ հրահանգներս:

ԱՆՈՒՅՇ – Բաժանվեցեք… վազելով կուգա… (Անույշ կմեկնի) Քիչ մը խրատեիք ու հորդորեիք զինքն, որ շատ չի հուզվի:

ԿԻՊԱՐ – Կամաց կամաց կը վարժվի…

ԱՆՈՒՅՇ – Երեկ գիշեր տեսնելու էիք խեղճն… դիմանալու բան չէր… ժամերով լացավ… քուկին Պաղտասար աղբարդ ալ խենթ կով դարձած էր… կատղած էր, բան մը ալ ըլլա՞ր գոնե… փառք Աստուծո, ի՞նչ կա բարկանալու, մարդ Աստուծո,կերակո՞ւրդ պատրաստված չէր, լաթե՞րդ լվացված չէին… անկողի՞նդ շտկված չէր… տուն եկար, շենքով շնորհքով կերակուրդ կեր, գնա տեղդ պառկե… չէ, չէ, առաջվնե ի վեր բծախնդիր է Պաղտասար աղբարն… պզտիկ բանի մը համար շուտ մը կրակ կկտրի…

ԿԻՊԱՐ – Այս անգամվանը բոլորովին բծախնդրություն է:

ՏԵՍԻԼ Բ

ԿԻՊԱՐ և ՊԱՂՏԱՍԱՐ

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – (Արագաքայլ մտնլով) Ինձի Պաղտիկ կըսեն… (Առ Սողոմե) Դուրս գնա, դուռն ալ գոցե և թող մի տար, որ ուրիշ մարդ ներս մտնե, շուտ ըրե, շուտ դուրս գնա, շուտ… Ներեցեք, պարոն Կիպար, զձեզ կանչել տալուս համար: Երբ մարդս փորձանքի մը կհանդիպի, բնականաբար իր ամենեն մոտ բարեկամներուն կդիմե, անոնցմե խելք սորվելու համար: Սարսափելի փորձանք մը եկավ գլուխս, երեկ իրիկվնե ի վեր խելքս կորուսած եմ, ոչ ըրածս գիտեմ, ոչ ըսածս, ընտանեկան գաղտնիք մը ունիմ քեզ հաղորդելու, քեզ` որ միակ բարեկամս ես, քեզ` որո անկեղծությանը կատարելապես վստահ եմ:

ԿԻՊԱՐ – Շնորհակալ եմ, այդ ձեր ազնվությունն է:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Ես ամեն մարդու գաղտնիք չեմ բանար, թեպետև դրսեն կոշտ ու ապուշ մեկը կերևամ, բայց առաջ Աստված, թշնամիս ալ կճանչնամ, բարեկամս ալ, ինձի Պաղտիկ կըսեն, գործս գիտեմ ես:

ԿԻՊԱՐ – Այո:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Վստահ եմ, որ ձեզի հաղորդելիք գաղտնիքս ձեր քովը պիտի մնա:

ԿԻՊԱՐ – Անշուշտ:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Ուստի ավելորդ է աղաչել ձեզի, որ գաղտնիքս ուրիշին չզրուցեք:

ԿԻՊԱՐ – Ավելորդ է:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Գաղտնիքս այս է, թե կինս սիրական մը ունի…

ԿԻՊԱՐ – (Բարձրաձայն) Կինդ սիրակա՞ն մը ունի…

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Մի պոռար, Սողոմեն կիմանա, և ես չեմ ուզեր, որ ընտանեկան գաղտնիքս իմանա Սողոմեն, կամաց խոսե:

ԿԻՊԱՐ – Կինդ սիրակա՞ն մը ունի, ըսիք… ահ անհավատալի է այս:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Հավատալի է, սիրելիս, հավատալի:

ԿԻՊԱՐ – Ո՞րչափ ատեն ի վեր ունի այս սիրականը:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Քանի մը շաբաթե ի վեր, կարծեմ, թող կուտա՞մ, որ երկար ժամանակ սիրական մը ունենա կինս, անմիջապես կիմանամ ես, դուն աղեկ նայե ինձի… ի՞նչ, ուրիշ էրիկներու պես ապո՞ւշ գիտեիր զիս, կկարծեիր, որ անառակին մեկը կինս պիտի սիրեր, ու ես պիտի չիմանայի՞, խելքդ սիրեմ…

ԿԻՊԱՐ – Ով է ուրեմն այս անառակը:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Ես ալ կուզեմ գիտնալ, թե ո՞վ է այդ անառակն, այդ լիրբն, այդ օձն, որ պատճառ եղավ տունս կործանելու: Ուստի կաղաչեմ քեզի, որ այդ անառակն գտնելու համար օգնես ինձ: Դուն կրնաս վարպետությամբ տիկնոջս բերնեն առնել այդ անառակին անունը:

Գնա տիկնոջս քով և սատանայությամբ հասկցիր սա լիրբին ով ըլլալը:

ԿԻՊԱՐ – Շատ լավ:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Թեպետև ես մարդ ղրկած եմ այն գեշ ու վատահամբավ տունն, ուսկից մեր համեստափայլ տիկինն դուրս եկավ երեկ…

ԿԻՊԱՐ – Ի՞նչ կըսեք…

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Ինձի Պաղտիկ կըսեն, ըսի քեզի… մարդ ղրկեցի այն տունն ստուգելու համար, թե տիկին Անույշին հետ երեկ ո՞վ կար հոն:

ԿԻՊԱՐ – (Մեկուսի) Խնդիրը բավական հառաջ գացած է, եթե իմ անունս տան` գործն ուրիշ կերպարանք պիտի առնու:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Ի՞նչ կխորհիս:

ԿԻՊԱՐ – Ոչինչ: (Մեկուսի) Եթե անունս տվին…

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Շուտ գնա ուրեմն անդիի սենյակն ու ջանա հասկնալու այդ անառակին անունն ու մականունը: Բայց մի ըսեր տիկնոջ, թե ուրիշ միջոցներ ձեռք առած եմ յուր սիրեկան ճանչնալու համար: Աճապարե, գնա, սորվե, եկուր… սա երկու լիրբն ալ դատարաններ քաշեմ այսօր, որ հասկնան, թե ինձի պես մարդու մը պատիվն արատավորելը դյուրին չէ:

ԿԻՊԱՐ – Ի տեսություն: (Մեկուսի) Նախ և առաջ փութանք մեր գործը կարգադրելու: (Կմեկնի):

ՏԵՍԻԼ Գ

ՊԱՂՏԱՍԱՐ, հետո ՕԳՍԵՆ ու ՍՈՂՈՄԵ

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Ինչպես վազելով կերթա իմ գործիս համար, մարդ մը, որ ինձի համար հոգին կուտա, բարի, պարկեշտ, ազնիվ ու վստահելի անձ մը, որու նմանն գտնելը խիստ դժվար է ժամանակիս մեջ…

ՍՈՂՈՄԵ – (Դրսեն) Թող չեմ տար որ մտնես:

ՕԳՍԵՆ – (Դրսեն) Պիտի մտնեմ:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Օգսենն է, մոռացանք ապս…

ՍՈՂՈՄԵ – (Դրսեն) Ոչ:

ՕԳՍԵՆ – (Դրսեն) Այո: (Դուռը հրելով կբանա ու կմտնե) Ի՞նչ խայտառակություն է աս, Պաղտասար աղբար:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Ներեցեք, խելքս գլուխս չէ…

ՕԳՍԵՆ – Պաղտասար աղբար, ի՞նչ խայտառակություն է աս:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Հանցանքն իմս է…

ՕԳՍԵՆ – ի՞նչ նախատինք, ի՞նչ անարգանք, ի՞նչ թշնամություն է աս, Պաղտասար աղբար, զիս տուն կհրավիրեք և ձեր աղախնույն կապսպրեք, որ ներս չընդունի զիս:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Մոռցա…

ՕԳՍԵՆ – Ի՞նչը մոռցար:

ՊԱՂՏԱՍԱՐ – Պատվիրել…