26 Եւ եթե ճշմարտիւ ոք քննիցէ զիրսն՝ գտանէ յանհնարին վտանգս եկեալ զհիւղն քան զառաջին անկազմութիւնն. զի նախ քան զընտրելն եւ զգալն զվտանգսն չարեացն՝ յապահովի եւ յանհոգութեան կայր, եւ արդ յառնլոյ զազդմունս չարեացն՝ ի տագնապի եւ ի տարակուսի կայ։ Եւ թե կամիս, ի մարդոյ իսկ առ աւրինակ. 200v զի նախ քան զպատկերանալն եւ լինել կենդանի, անմասն էր ի չարեաց. եւ յորժամ գայ ի չափ հասակի մարդոյ, յայնժամ միտի ի չարիս յիւրմէ անձնիշխանութենէ։ Նոյնպէս եւ ի բարերարութենէն, զոր ասեն յԱստուծոյ եղեալ հիւղեայն, գտանի՝ զի ի յոռութիւնս եկն։
27 Ապա եթե ի չկարելոյ Աստուծոյ բառնալ զչարիսն եթող նոյնպիսիս, այնու տկարութիւն ածեն [32] զԱստուծով՝ կամ թե բնութեամբ տկար իցէ, կամ թե առ երկիւղի յաղթեցաւ յայլմէ զաւրագունէ քան զնա։ Եթե յաղթեալ կասկածանաւք ի մեծագունէ քան զնա ասիցեն, հարկ է թե ռզչարիսն բռնադատիչս կամաց նորա դնեն։ Եւ ընդէ՞ր ըստ նոցա բանիցն չարիքն ոչ լինեին աստուածք, որ Աստուծոյն յաղթել կարեին։
[Ը]
Դարձեալ հարցցուք զհիւղեայն. պա՞րզ ինչ բնութիւն իցէ, եթե յաւդուածով. զի ազգի ազգի գործուածք իրացն յայսպիսի քննութիւնս ածեն զմեզ։
29 Զի եթե պարզ բնութիւն էր հիւղն, եւ մենակերպ, եւ աշխարհս ի յաւդուածոց եւ ի 201r պէսպէս բնութեանց եւ ի խառնուածոց հաստատեալ է, անհնարին է ասել՝ եթե <ի> հիւղեայն լեալ իցէ։ Վասն զի ռչէ մարթ յաւդուածոյիցն ի միոջէ պարզ բնութենէ ունել զհաստատութիւնն, քանզի յաւդուածոյքն ի պարզական բնութեանցն յաւդին։
30 Եւ եթե ի պարզական բնու[33]թեանցն յաւդեցաւ, ապա էր ժամանակ յորժամ հիւղն իսկ չէր ի միջի, զի ի պարզականացն յաւդելոյ եղեւ հիւղն. ուստի լեալ իսկ երեւի հիւղն, եւ ոչ անարար։ Զի եթե յաւդուածով էր հիւղն, եւ յաւդուածոյքն ի պարզականացն ունին զանձնաւորութիւն, ապա էր երբեք զի չէր իսկ հիւղն մինչ չեւ պարզականացն ի միմեանս յարեալ էր։
31 Եւ եթե էր ժամանակ՝ յորժամ [] հիւղն չէր [եւ] չգոյր ժամանակ՝ յորում չէր անարար, <ոչ իցէ հիւղն անարար>։ Զի եթե Աստուած անարար էր, եւ պարզականքն եւ անարարքն ուստի հիւղն յաւդեցաւ, յայտ է թե չեին երկուքն միայն անարարք, այլ հինգ։
32 Եւ արդ տեսցուք, հաւա՞նք 201v ինչ ընդ միմեանս եին բնութիւնքն, ուստի հիւղն յաւդեցաւ, թե հակառակք իրերաց. սա աւասիկ տեսանեմք զբնութիւնսն միմեանց հակառակս. քանզի ընդդիմակաց է հրոյ ջուր, եւ լուսոյ խաւար, եւ ցրտոյ ջերմ, եւ ցամաքի խոնաւ։ Եւ ինքեան ինչ հակառակ եւ վնա[34]սակար չէ, բայց ընկերին. եւ անտի յայտ է՝ թե չեն ի միոջէ նիւթոյ, եւ ոչ մի նիւթն ի չորից հակառակորդաց։ Արդ եթե մին չէր նիւթն՝ ոչ եթե ինքեան հակառակ էր, այլ ընկերին. որպէս սպիտակ թխոյ, եւ քաղցր դառին։
[Թ]
Եւ արդ զհիւղեայն խնդիր թողեալ՝ զոր նիւթն ամենայնի կոչեն, ի չարեացն խնդիր եկեսցուք՝ զոր ի նմանէն իմանան։ Զի յորժամ չարիքն յայտ լինիցին՝ թե չեն անձնաւորք, անտի եւ հիւղն յանդիմանի՝ թե ոչ էր երբեք, եւ ոչ բնութիւն անձնաւոր։
34 Արդ զմարդկան իսկ չարեաց հարցցո՞ւք. արգասիք անձանց իցեն. եւ եթե անձինք ինչ չարիքն. զի որ ինչ ի մարմինս 202r եւ յոգիս շարժմունք խաղան, ոչ մարթի ասել՝ թե այն մարդ իցէ, այլ կամական շարժմունք. զի մարդն անձնաւոր է. եւ բարքն չանձնաւորք, որպէս սպանութիւն կամ շնութիւն՝ որ ի բարուցն գործիցին։
Արդ եթե այնք արարածք ինչ [35] անձնաւորք իցեն, հարկ է եւ զպատճառն զոր դնեն արարած անձնաւոր կարծել. զի որոյ մասն ինչ արարած է, յայտ է եթե նա ամենեւին իսկ արարած է. եւ որոյ մասնն չէ արարած, նա բնաւ իսկ չէ արարած։ Ապա ուրեմն էր երբեք՝ զի բնաւ չէր ամենեւին ինչ արարիչ բաւանդակ, մինչ չեւ Աստուծոյ զմարդն արարեալ էր, ուստի չարիքն լինին։ Քանզի մասանց չարեաց գտանի մարդն արարիչ, անտի յայտ է՝ թե եւ բաւանդակ իսկ չարեացն արարիչ Աստուած է, զոր ամենեւին մի երբեք լիցի ասել՝ թե Աստուած չարեաց պատճառ իցէ, այլ այն որ իւրով կամաւք զգործ չարեացն գործիցէ. եւ յումէ չարն գործի՝ 202v յիրաւի նմին եւ անուն չարութեան դնի, որպէս եւ յառաջագոյն իսկ ասացաք։
[Ժ]
Եւ արդ եկեսցուք յիրացն իսկ ի քնին, զի յորժամ ճշդիւ մրցութիւնք լինիցին՝ դիւրաւ զյայտնութիւն ճառիցն յանդիման կացուցանիցեն։
36 [36] Արդ զԱստուած բարի՞ եւ բարերա՞ր ասիցեն։ Հարկ է թե բարի եւ բարերար ասեն, եւ չարութիւն ինչ ի նա ոչ մերձենայ։ Եւ եթե այն այնպէս իցէ. նախ զշնութենէ եւ զպոռնկութենէ հարցցուք, եւ ապա զայլոց նոյնպիսեաց։
Եթե Աստուծոյ կամաւք գործեին այնպիսի չարիք, ընդէ՞ր ի գործելեաց չարեացն վրէժս պահանջիցէ. այլ այնու զի ընդ չարեաց գործոցն վրէժս պահանջէ, յայտ է եթե ոչ ախորժէ զչարիսն, այլ ատեայ, եւ պատիժս պատուհասից ի վերայ գործելեացն ածէ. որոց, ըստ իւրեանց անմտութեան, խրատք նորա չարութիւնք կարծին. որպէս եւ այժմ սպանողք յորժամ ի պատիժս մտանեն՝ ոչ բարերարս զպատժածուսն կոչեն, այլ 203r չարարարս. քանզի այնպիսի բարք են չարագործաց՝ զիրաւունսն անիրաւութիւն ասել։ Բայց մեզ մի լիցի այնպիսի ինչ ասել. այլ զչարիսն ոչ անձնաւորս կարծել, այլ կամածինս։
37 [37] Ապաքէն պոռնկութիւն եւ շնութիւն՝ ի մերձենալոյ ի միմեանս առն եւ կնոջ լինին։
Եթե յիւր կին ոք աւրինաւք ամուսնացեալ մերձենայցէ վասն որդեծնութեան եւ զաւակի սերելոյ, բարիոք է մերձաւորութիւնն։
Ապա եթե ուրուք թողեալ զիւր կին, զայլոյ ամուսնութիւն թշնամանիցէ, գործ չարութեան գործէ։ Եւ մերձաւորութիւնն նոյն է, եւ աւրինակ մերձաւորութեանն ոչ նոյնպիսի. քանզի մին բուն հայր լինի որդւոց, եւ միւսն գողունի։
Սոյն բանք են եւ վասն պոռնկութեան։
Եթե վասն որդեծնութեան ոք մերձենայցէ յիւր կին, յիրաւի է։
Ապա եթե առ ցանկութեան աւտար մարմնոց ցանկանայցէ, կարի իսկ անիրաւութիւն։
Եւ յայտ է՝ թե իրքն չարք յայնժամ լինին, յոր203vժամ պէտքն աւրինաւք ոչ վճարեսցին։
38 Նա եւ զսպանութենէ նոյն բանք են։
Յորժամ զըմբռնեալն ի շնութեան ոք սպանանիցէ, պատուհաս ի վերայ ածեալ վասն յանդգնու[38]թեանն, չառնէ չար ինչ։
Ապա եթե զանմեղն ոք, որոյ ոչ ինչ ի վճռականացն գործեալ իցէ՝ սպանանիցէ, կամ վասն ինչս զերծանելոյ, կամ վասն ստացուածս հատանելոյ, չարութիւն գործէ։
Եւ գործն նոյն է երկոցունց, բայց աւրինակն ոչ նոյնպիսի։
39 Նա եւ յինչս առնուլ նոյն բանք են։
Որ պարգեւ ի տեառնէ կամ ձիր ի բարեկամէ առնուցու, ոչ ինչ չարութիւն գործէ։
Իսկ որ բռնաբար յանաւագէն հանիցէ, չարութիւն գործէ։
Եւ առնուլն երկոցուն նոյն է, բայց աւրինակ առնլոյն ոչ նոյնպիսի։
40 Նոյնպէս եւ յաստուածպաշտութեան յաւրինակէ անտի ցուցանի չարութիւնն։
Եթե զճշմարիտն Աստուած ոք պաշտիցէ, գործ ազնուական գործէ։
Ապա եթե թողեալ զճշմարիտն, քարանց եւ փայտից՝ որպէս թե Աստուծոյ՝ պաշտ204rաւն մատուցանիցէ, անհնարին վնաս գործէ. զի զաւրինակ պիտոյիցն յանպատեհ իրս դարձոյց։
Եթե [39] պատկեր ոք գործիցէ, եւ ոչ վասն սիրոյ սիրելւոյն, որ մահուամբ յաչացն վրիպեցաւ, կամ վասն զճարտարութիւն ցուցանելոյ, այլ ի պաշտաւն առեալ երկիր պագանիցէ իբր Աստուծոյ, գործ չարութեան գործէ։
41 Եւ այսպէս կազմածոյ իրաց ինչ եւ միտք գործողին գործեն զչարն, որպէս եւ երկաթ մերթ ի բարիս պաշտի, եւ մերթ ի չար. եթե խոփ եւ գերանդի եւ մանգաղ ոք գործիցէ, ի բարւոք իրս պաշտեցաւ։
Ապա եթե սուսեր եւ գեղարդն եւ սլաք, եւ այլ ինչ զէն որ վնասակար մարդկան է, գործ չարութեան գործէ։
Եւ պատճառ չարութեանն գործելին, եւ ոչ երկաթն։
[ԺԱ]
Իսկ մարդիկ, ասեն, յանձա՞նց ինչ ունիցին զայնպիսի շարժմունս, թե յԱստուծոյ լեալ իցեն, կամ թե այլ ոք իցէ՝ որ զայն ի մարդիկ արկանիցէ։
43 ՅԱստուծոյ մարդկան այսպիսի ինչ լինել՝ չթուի պատշաճ ասել. [40] այլ ունել 204v անձնիշխանութիւն եւ ազատութիւն առաջնոյ մարդոյն եղելոյ յԱստուծոյ, եւ ի նմանէն զնոյն իւրոց պայազատացն ժառանգել։
Եւ արդ առեալ զանձնիշխանութիւնն, ում կամի՝ ծառայանայ, որ մեծ շնորհն պարգեւեալ է նմա յԱստուծոյ. քանզի այլն ամենայն ի հարկէ ծառայէ աստուածական հրամանին. եթե զերկնից ասիցես, կայ հաստատեալ եւ ոչ շարժի ի սահմանելոյ նմա տեղւոյն. եւ եթե զարեգականէ կամիցիս ասել, սակ այն եւ նա կատարէ զզատուցեալ նմա զշարժումնն եւ չիշխէ խուսափել յընթացիցն, այլ ի հարկէ ծառայէ տերունական հրամանին։ Նոյնպէս եւ զերկիր սեղմացեալ տեսանեմք, եւ բարձեալ բերէ զհրաման հրամանատուին. եւ զայլսն ամենայն համակերտս ծառայացեալս հրամանաց արարչին, եւ չիշխեն այլ ինչ քան զայն՝ յոր կարգեցանն՝ գործել. վասն որոյ <ոչ> գովեմք զնոսա յաղագս զսահմանս հրամանացն պահելոյ։
44 [41] Բայց մարդոյ առեալ 205r անձնիշխանութիւն, ում կամի՝ ծառայանայ։ Ոչ ի հարկէ բնութեան բռնադատեալ, ոչ ի զաւրութենէն որ նմա վասն լաւութեանց շնորհեցաւ՝ կասեալ, այլ ի հնազանդութենէ միայն շահի զաւգուտն եւ յանհնազանդութենէ զվնաս. եւ զայն ոչ եթե առ եղեռանէ ինչ լեալ ասեմք մարդոյն, այլ վասն լաւութեանց։ Զի եթե իբրեւ զմի ինչ յայլոցն բնութեանց լեալ էր՝ զոր ի հարկէն ծառայեն Աստուծոյ, ապա եւ վարձս ընդ կամակարութեանն առնլոյ չէր արժանի, այլ իբրեւ գործի մի էր արարչին, զոր թեպէտ ի չար վարէր եւ թեպէտ ի բարի, ոչ պարսաւանք ինչ եին նմա եւ ոչ գովութիւնք, այլ պատճառ այն էր՝ որ զնա այնպէսն վարէր, նա եւ ոչ զլաւ ինչ գիտէր այնուհետեւ մարդն. քանզի չէր հմուտ այլ իմիք, բայց այնմ եւեթ՝ յոր պատշաճեալն էր։