Ты – гімнастка
І вось зімою, даведаўшыся, што мы нешта там граем на сваіх лесьвічных пляцоўках, нас заспрасілі выступіць у актавай залі на школьным сьвяце. Клясычная гісторыя… Арганізатары ня мелі ніякага ўяўленьня пра тое, што мы граем і якія ў нас музычныя здольнасьці. І сваю памылку яны зразумелі занадта позна.
У прызначаны час мы выйшлі на галоўную школьную сцэну. Апошні раз я выступаў тут у пятай клясе, у ролі месяца Апреля з казкі «Дванаццаць месяцаў». І вось я зноў тут – гэтым разам як рок-зорка.
Слава загрукаў у імправізаваныя барабаны – пазычаныя ў бацькоў тазы рознага памеру. Яму было добра. Яго ніхто ня бачыў.
Макс пачаў гітарную партыю, якая складалася з набору гучных, рэзкіх і да немагчымасьці простых аднастайных рыфаў: ту-ду, туду-ту, туду, туду-ту… Ён быў цалкам заняты сваёй справай і, здавалася, не заўважаў, што адбываецца ў залі.
А на мяне ўтаропілася ўся школа. Я выгнуўся, зрабіў жудасны твар, скурчыў пальцы ў эфэктнай сутарзе і зароў у мікрафон нядаўна прыдуманы тэкст, прысьвечаны невядома каму і чаму:
Які Мікола? Якія, блін, кветкі? Пра што яны і навошта? Я зразумеў, што гэта правал. Уласная бяздарнасьць і нашая поўная бездапаможнасьць раптам выявіліся перада мной ва ўсёй сваёй жахлівай паўнаце і неаспрэчнасьці. Але адступаць было нельга. Макс перайшоў на іншы акорд, і я зароў яшчэ мацней, гледзячы на дырэктара:
«Ты-ы-ы! Гімнастка-а-а! Ты-ы-ы! Гімнастка-а-а!»
Дырэктар пачырванеў і адвярнуўся. Нам далі дайграць да канца, але больш на сьвяты не запрашалі. Затое пасьля канцэрту да нас падышоў адзін з шабаноўскіх мэталістаў:
«Уважаю! Хоть вы и панки, но реветь ты умеешь! Вам нужно дэз играть, пацаны!»
Але нават гэта не ўратавала нас ад дэпрэсіі. І музыку мы ня кінулі – проста вырашылі, што трэба крыху падвучыцца граць. Грукат нябачных бубнаў гнаў нас наперад – да славы.
Камсамольцы-дабравольцы
Недзе ў тыя вясёлыя гады надышоў момант, калі трэба было вырашаць, ці ўступаць нам, бэйбусам, у камсамол. У піянэры нас прынялі ў разгар перабудовы, і ніхто тады не пытаўся, хочам мы далучыцца да Ўсесаюзнай ленінскай арганізацыі або не, дый мы, дзеці рабочых, не пратэставалі: взвились кострами? Значит, готов. Чырвоны гальштук насіўся як частка школьнай формы – мала хто задумваўся, што ён азначаў. Але на пачатку 90-х усе былі ўжо сьвядомыя і так проста прынцыпам здраджваць не зьбіраліся. Я, напрыклад, рашуча адмовіўся ад членства ў ВЛКСМ, абгрунтаваўшы гэта сваімі антыкамуністычнымі перакананьнямі.
Мяне спрабавалі ўгаварыць, але вяла, без імпэту, і хутка плюнулі: ня хочаш, як хочаш, табе ж горш будзе. Чаму горш? Ну, камсамол – гэта ж… Што значыць «гэта ж», патлумачыць ніхто ня здолеў. У выніку з нашай клясы ў камсамол на ўсялякі выпадак уступіў толькі актыў: выдатніцы і выдатнікі, дый тое ня ўсе. Любому разумнаму чалавеку было ясна, што камсамолы і леніны – гэта сьмешны архаізм, усю гэтую чухню самі дарослыя выкінулі на звалку, і асаблівых дыскусій з гэтай нагоды сярод нас не было.
Затое ў 1991-м я ўступіў у партыю. Партыя звалася так: БНФ.
Алежка ўступае ў партыю
А гісторыя была такая. 20 жніўня я паехаў на 98-м на плошчу перад Домам ураду, каб далучыцца да першай у сваім жыцьці дэманстрацыі пратэсту. У Маскве быў путч, беларускія камунякі вырашылі яго падтрымаць – 19 жніўня парлямэнцкая апазыцыя БНФ абвясьціла путчыстаў па-за законам, заклікала дзяржаўных службоўцаў не выконваць іхныя загады, запатрабавала скліканьня пазачарговай сэсіі Вярхоўнага Савету і падрыхтавала законапраекты аб забароне КПСС, наданьні Дэклярацыі аб сувэрэнітэце канстытуцыйнай сілы і іншыя вельмі правільныя паперы. БНФ заклікаў людзей пратэставаць супраць хунты – і я адразу ж рвануў у цэнтар гораду. Уся плошча была запоўненая змрочнымі і незадаволенымі людзьмі – настроенымі дужа рашуча. Дух рэвалюцыі лунаў над Менскам. Я пастаяў у натоўпе, некалькі разоў крыкнуў «Жыве Беларусь!», я быў поўны нянавісьці і пагарды да тых, хто спрабаваў спыніць гісторыю, – час, у які я жыў, мне падабаўся, і будучыня таксама. Я ўжо звыкся з тым, што буду жыць у незалежнай і дэмакратычнай краіне, да гэтага ўсё і ішло, ад Савецкага Саюзу патыхала трупным смуродам – а тут нейкія пердуны, у якіх трэсьліся рукі, а вочы сьлязіліся ад жаху, сабраліся раптам забраць у нас свабоду. Вядома, я мусіў быць на Плошчы! Паўсюль нешта прадавалі і раздавалі: кніжачкі «Што трэба ведаць сапраўднаму беларусу», гістарычныя брашуры, улёткі, паэзію, значкі, сьцяжкі, плякаты. За столікам сядзелі дзядзька зь цёткай і запісвалі ўсіх у БНФ. «А школьнікам можна?» – спытаў я. Яны паглядзелі на мяне зьнізу ўверх. «У такі вырашальны для радзімы момант, хлопча, ня проста можна, а трэба! Пашпарт ёсьць?» – «Не». – «Ну нічога, запішам і так». Увечары я расказаў пра сваю партыйнасьць бацькам. Мама пабялела, тата засьмяяўся.
Так я зрабіўся сябрам Беларускага Народнага Фронту задоўга да ягонага расколу. Праўда, спадзяюся, зрабіўся не насамрэч. Бо ўжо даўно любая палітычная партыя, дый наогул аб’яднаньне людзей па нейкай прыкмеце выклікаюць у мяне шчырую агіду. Але галоўнае тое, што мы тады перамаглі – і хай я ня знаў анікога на плошчы (толькі здалёк бачыў і чуў Пазьняка і іншых лідэраў БНФ, твары якіх ведала ўся Беларусь), анікога з тысяч гэтых суворых людзей, усё роўна я адчуваў сваю прыналежнасьць да гісторыі, якую мы пісалі ў тыя дні, хто як мог. Хаця б і так, як я: прысутнасьцю, крыкам, недарэчным памкненьнем сказаць сваё «не» тупасьці і няволі, проста – унутранай нязгодай з усімі свалачамі і цемрашаламі, якія вырашылі скрасьці ў мяне будучыню. Употай, вядома, я спадзяваўся, што траплю ў тэлевізар – але дзе там, я нават ня памятаю, ці паказвалі па БТ нашу Плошчу…
Камэрун!
Што да тэлевізара, дык ён, вядома, займаў тады ладную частку жыцьця. Гэта цяпер я ўжо дваццаць гадоў жыву безь яго і дзіўлюся, як можна трымаць дома гэты кавалак гаўна – я бачу людзей, якія тупеюць выключна дзякуючы тэлевізару, і думаю, што гэтую прыладу, інструмэнт самых паскудных маніпуляцый чалавечай сьвядомасьцю, даўно варта забараніць. Але тады, натуральна, ад тэлевізара было не адарвацца: прыходзячы са школы, ты глядзеў новы выпуск мульцікаў пра мішак Гамі, «До 16 и старше» і ўрокі гішпанскай мовы, увечары – добрае старое савецкае або перабудовачнае кіно, перад сном – «Праграму А», «Крок», НТВ, «Взгляд» і кучу іншых перадач. І, вядома ж, футбол.
Першым чэмпіянатам сьвету, які я паглядзеў, быў мундыяль 1986-га. Потым былі фантастычна яркі чэмпіянат Эўропы-88, Алімпіяда і Ўнівэрсіяда, а ўлетку 1990-га я ўжо тырчаў перад экранам як сапраўдны фанат. Італія, чэрвень, сьпёка, Лаўрэнцій, Лёха і я сядзім дома, глядзім усе гульні і пасьля гэтага бяжым гуляць самі – утрымацца немагчыма. Макс і Слава былі да футболу абыякавыя… Пазьней я і сам спрабаваў паставіцца да маёй адзінай любімай гульні звысака – маўляў, пралетарская забава, але, прачытаўшы, што Набокаў любіў футбол і быў брамнікам, я плюнуў на ўсю арыстакратычнасьць: калі ўжо шляхетны сноб ВН гуляў і захапляўся, дык можна і мне, карона ня зваліцца…
Любоў таго лета – камэрунцы! Я заўзеў толькі за іх – афрыканская каманда пад кіраўніцтвам савецкага трэнэра Няпомняшчага сэнсацыйна дайшла да чвэрцьфіналу. Усё было крута: і дзіўнае прозьвішча коўча, і стракатая, сонечная форма маіх улюбёнцаў у спалучэньні з бліскуча-чорнымі адчайнымі і вясёлымі тварамі, і прыгажосьць рухаў, і воля да перамогі, і танцы каля вуглавых сьцяжкоў!
Група В:
Камэрун-Аргентына 1:0! (гол – Амам Біік)
Камэрун-Румынія 2:1! (галы – Ражэ Міла)
Камэрун-СССР 0:4… (стаміліся, дый Саветы былі ў той час моцныя…)
Але Камэрун праходзіць далей!
Камэрун-Калюмбія 2:1 у дадатковы час (у нашых зноў абодва разы адзначаецца Ражэ Міла!)