Muradxan əməkdaşı Cəbrayılovu yanına çağırıb göstəriş verdi: Amanbəylidə bizimlə gizli əməkdaşlıq etməyə hazır olan şəxslər müəyyən edilməlidir.
Cəbrayılov, yoldaş rəis, bir qədər əvvəl sizin yanınızda olan Fərrux Söhbətovu cəlb etsək olmaz? dedi.
Cəbrayılov, Söhbətov anadan agent doğulub. Onu cəlb etməyə
ehtiyac yoxdur. Özü, biz istəməsək də, gəlib hər şeyi deyəcək. Sən gizli əməkdaşları müəyyən elə.
Oldu, yoldaş rəis, deyib Cəbrayılov getdi.
Xırçınlıdakı hadisələrdən sonra onun və yoldaşlarının hər yerdə
axtarıldığını Məmmədrəsul yaxşı bilirdi. Qaçaq həyatı onu da, yoldaşlarını da bezdirmişdi. İlyas bəy son zamanlar israr edirdi ki, Arazı keçib İrana qaçsınlar. Başqa yerlərə də üz tuta bilərdilər
Səhərin ayazı Məmmədrəsulu üşütsə də ona ana südü qədər doğma
olan bu təmiz havanı ciyərlərinə çəkdi. Qürbət Qürbət Qürbətin havası onu boğacaqdı Bu havadan, bu meşədən, bu gözəllikdən qürbətdə vardımı? Əlbəttə var Orda da torpaq, bu səfalı meşədən var Amma Məmmədrəsulun damarlarından axan qan olduğu qəriblikdə kiminsə tənəsinə dözəcəkmi? Orda da Məmmədrəsul bəy olacaqmı? Amma qaçaq olsan belə, ətrafında sədaqətli dostlar, doğmalar var. Qürbət gözəl ola bilər. Amma qürbət nə vaxtsa yenidən Vətənə daha xoşbəxt qayıtmaq üçündür
Gözləri doldu. Anası, atası gözləri önündə dayandılar. Sanki onlar
xəyal deyil, canlı idilər. Anası, igid balam, çoxdandır sənə öz əlimlə hazırladığım yorğan-döşəkdə yatmırsan. Nə yaman qocalmısan, can bala. Mən səni belə qoyub getməmişdim axı
Növbə atasına çatdı: Məmmədrəsul, namusuna, qeyrətinə heyranam, oğul. Bilirəm qisasımızı almağa çalışırsan. Qürbətə getməyəcəyini bilirəm. Amma yerini dəyiş, oğul. Düşmən sənin bir addımlığındadır.
Anasının ətrini duydu. Atasının dediyi söz bir xəbərdarlıq idi.
Yerimizi dəyişməliyik Amma öncə mən Şəhrizadı görməliyəm.
Anamın ətrini yalnız ondan, əziz bacımdan ala bilərəm
Gecənin qaranlığında Şəhrizad və Talıb yatağında, Turqay ilə
Ilyas isə aralarında yatmışdılar. Qapı asta-asta döyülürdü. Tuk Tuk Tuk
Şəhrizad gözlərini açdı. Talıb da oyandı.
Aman Allah, xeyirdirmi, görəsən?
Gecənin bu vaxtı kim ola?
Talıb cəld yerindən qalxıb, qapıya tərəf getdi. Gələn Məmmədrəsul
idi. Zil qara saqqalın, uzanmış saçların arxasından bir zamanlar bütün mahalda ad çıxarmış Məmmədrəsul bəyin gözləri baxırdı
Şəhrizad qardaşına sarıldı, göz yaşlarını saxlaya bilməyib,
Bəyim, atam, bu dünyada tək ümidim, dedi.
Məmmədrəsul bacısını sakitləşdirdi,
Bax, gəldim Səni gördüm, daha heç bir dərdim yoxdur
Sonra Məmmədrəsulla Talıb ilə bir-birinə sarıldılar.
Baş vermiş qanlı hadisədən sonra hələ də özünü günahkar sayan Talıb bəy başını aşağı saldı. O hər zaman düşünürdü ki, kaş Əmiraslan bəy ona "Şəhrizadı da götür qaçın Şuşaya", deyəndə ona qulaq asmayaydı. Kaş o, son damla qanına kimi vuruşaydı, amma qayınları, həm də əmisi oğlanları olan Abbasqulu, Allahyar, İmamyar, Ramazan, Hüseyn ölməyəydilər. Onlar kimi igidlərin əvəzi yox idi. İndi Məmmədrəsul da çöllərə düşməzdi
Məmmədrəsul yuyunub çörək yedikdən sonra dedi:
Son vaxtlar yaman əl-ayağa düşüblər. Çaqqalların da sayı artıb
Dedim bir də sizi nə vaxt görəcəm Hər an, hər şey ola bilər
Şəhrizad:
Allah qorusun, bəy. Sən Allah, özünü qoru, dedi.
Talıb:
Eh, Şəhrizad, indi onu hər yerdə axtarırlar, Xırçınlıdakı
hadisədən də sonra lap azğınlaşıblar, dedi.
Mən qisasımı almamış, heç yerə gedən deyiləm. O Qüdsini qanına
qəltan edəcəm
Məmmədrəsul, axı biz hələ dəqiq bilmirik Qüdsi bizim arxamızca
nə üçün gəlmişdi. Bəlkə də bizi qorumaq üçün Amma belə alındı
Sən nə danışırsan, Talıb bəy, xeyir ola, mahala girən kimi
qırmızıları birinci bizim kəndə gətirir, orda bizi görməyib arxamızca təqib edir O cavab verəcək
Şəhrizad da, Talıb da bilirdilər ki, Əmiraslan bəyin kiçik oğlunu
dediyindən döndərmək mümkün deyil
Məmmədrəsul ayağa qalxıb getmək istəyəndə Şəhrizad onun qarşısını kəsdi:
Bəyim, hara gedirsən? Dədəmin, qardaşlarımın iyini səndən
almamış bizi qoyub getmə.
Kür daşıb, Şəhrizad. Meşə su içindədir. Yerimizi dəyişməliyik.
Yoldaşlarım məni gözləyir. Allah bilir bir də səni görə biləcəmmi?
Şəhrizad hönkürdü. Qardaşının boynunu qucaqlayıb, sanki onu son dəfə görürmüş kimi buraxmaq istəmədi.
Məmmədrəsul qapıdan çıxıb getsə də, onun xəyalı uzun müddət gözləri önündən getmədi
***
Camaatı kolxoz binasında toplamışdılar. 1931-ci il, mayın 18-i idi
Fövqəladə komissiyasının əməkdaşı Qeybəli Cəbrayılov iclasda gəlişinin məqsədini açıqladı:
Yoldaşlar, dünən Şoranlıda baş verən daşqınla əlaqədar, respublika Baş Prokurorunun müavini Qüdsi Hacıyev yoldaş oraya getmişdi. İnqilabın düşmənləri onu qətlə yetiriblər. Sovet hakimiyyəti neçə illərdi ki, bərqərar olsa da, proletar inqilabının düşmənləri, bəylərin, qolçomaqların tör-töküntüləri meşələrdə, dağlarda gizlənərək xaincəsinə inqilabın rəhbərlərinə, xalqın layiqli nümayəndələrinə qarşı quldurluq edir, proletar hakimiyyətini devirmək istəyirlər. Dünənki qətl hadisəsi də həmin xainlərin əməlləridir.
Fərrux Qüdsi Hacıyevin qətlə yetirildiyini eşidən kimi qeyri-ixtiyari ön tərəfdə oturan Talıba tərəf baxdı. Muradxan Qalabəyovla söhbətdən sonra o Talıbı Sovet hökumətinin ətçəkən maşınının ağzına atmaq üçün qarşısını kəsən maneənin Baş prokurorun müavini Qüdsi Hacıyev olduğunu düşünürdü. Artıq önü açılmışdı. Şəhrizadı ələ keçirməsinə bir addım qalmışdı. Qüdsi ortada yoxdursa, yəqin ki, onu Fövqəladə komissiyasının sədri Mircəfər də müdafiə etməzdi.
Əə, dur de də kim öldürüb Qüdsini, deyə qəzəblə Fərrux yanında
oturmuş Əhmədəlinin qulağına dedi.
Yerində donub qalan Əhmədəli ağappaq oldu:
Kim öldürüb ki?
Ə guya bilmirsən?
Vallah bilmirəm, yoldaş Söhbətov.
Tülküsən, tülkü İndi yox. İclas qurtaranda Cəbrayılova
yaxınlaşıb de ki, Qüdsini Talıbın göstərişi ilə Məmmədrəsul öldürüb. Eşidirsən məni?
Yerində donub qalmış Əhmədəli handan-hana:
Oldu, baş üstə, yoldaş Söhbətov, dedi.
Yoldaşlar, indi siz ikiqat ayıq olmalısınız, inqilab düşmənlərini
vaxtında ifşa edib xəbər verməlisiniz.
İclas başa çatdı. Camaat dağılışırdı. Fərrux Əhmədəliyə baxıb başı ilə Cəbrayılova tərəf göstərdi.
Əhmədəli başını silkələyib Cəbrayılovun arxasınca getdi. Çekistin yanında sovet sədri Sibir Qəzənfər və kolxoz sədri Süleyman olduğundan Əhmədəli Cəbrayılova yaxınlaşa bilmirdi. Bayaqdan bəri Əhmədəlinin onların arxasınca gəldiyini görən Cəbrayılov yanındakılara, siz kolxoz idarəsinə gedin. Mənim klub müdiri ilə söhbətim olacaq, deyib onları yola salmağa çalışdı.
Kolxoz sədri Süleyman klub müdiri Məhərrəmi səslədi.
Yaxınlaşan Məhərrəmi Cəbrayılova təqdim edən Süleyman dilləndi:
Bu da bizim klub müdiri.
Gedin, yoldaşlar, işimi bitirim, gələrəm.
İrəlidə Məhərrəm, arxasınca isə Qeybəli Cəbrayılov kluba doğru gedirdilər ki, Əhmədəli çekisti yanladı:
Yoldaş Cəbrayılov, mən bilirəm Qüdsi Hacıyevi kim öldürüb,
xısın səslə dedi.
Cəbrayılov ayaq saxlayıb, kim öldürüb? deyə Əhmədəlinin verəcəyi məlumatı gözlədi.
Talıbın göstərişi ilə Məmmədrəsul
Bunu hardan bilirsiniz?
Əhmədəli duruxdu. Cəbrayılovun belə bir sual verəcəyi barədə heç düşünməmişdi. Xeyli keçməsinə baxmayaraq, hələ də onun üzünə baxıb cavab verməyən Əhmədəlini ayıltmaq üçün sual verdi.
Bu məlumat sizdə hardandır?
Çaşbaş qalan Əhmədəli nə deyəcəyinə qərar verə bilməsə də dilləndi:
Yoldaş Fərrux Söhbətov dedi.
Aydındır, yoldaş Sabah mənim yanıma Fövqəladə komissiyaya