Ты ж нiкуды не выходзiш, а тут такi выпадак, проста выдатны! Мне было страшэнна цяжка яго прыдбаць. У нас за гэтым запрашэннем усе ганяюцца - дужа ж будзе раскошны вечар, дробных службоўцаў i не надта каб запрашалi. Усё найвышэйшае чыноўнiцтва будзе там, сама ўбачыш.
Яна са злосцю зiрнула на мужа i раздражнёна сказала:
- А што я адзену, ты падумаў? У чым я туды пайду?
Гэтай думкi не прыходзiла яму ў галаву, i ён прамармытаў:
- Але, ну, тую сукенку, што ты ходзiш у тэатр. Яна ж, здаецца, вельмi добрая, па-мойму...
Ён змоўк, узрушаны i разгублены тым, што ўбачыў, - яго жонка плакала. Дзве вялiкiя слязiны паволi сцякалi з яе вачэй да куточка рота. Неяк заiкаючыся, ён забалбатаў:
- Ды ну што ты, што з табой?
Але рэзкiм намаганнем яна адолела свой боль i, абцёршы вiльготныя шчокi, сказала паспакайнелым голасам:
- Нiчога. Але ўбораў у мяне няма, i таму на гэтае свята я пайсцi не магу. Сваю картку можаш аддаць якому прыяцелю, чыя жонка здолее прыбрацца лепш за мяне.
Яго апанавала роспач. Ён кiнуўся ўгаворваць:
- Ну, добра, Мацiльда. Ну, колькi ён будзе каштаваць, такi ладны гарнiтур, каб ты магла яго яшчэ калi надзяваць, ну, на якi iншы выпадак, такi, каб не надта, ну, папрасцей?
Яна крыху задумалася, прыкiдваючы ў думках суму i адначасова ўзважваючы, колькi можа папрасiць у свайго ашчаднага мужа, каб не выклiкаць у яго адразу адмаўлення i спалоханага крыку.
Нарэшце яна прамовiла не вельмi ўпэўнена:
- Дакладна не ведаю, але, мусiць, чатырохсот франкаў мне было б досыць.
Ён крыху збялеў, бо менавiта такiя грошы ў яго былi прызапашаны на куплю стрэльбы, з якой ён налета меўся ездзiць з кампанiяй некуды пад Нантэр, - яго сябры кожную нядзелю палявалi там на жаўрукоў.
Аднак ён сказаў:
- Добра. Я дам табе чатырыста франкаў. Але ўжо ты пастарайся, каб сукенка была добрая.
Святочны дзень наблiжаўся, а панi Люазэль гэта, здаецца, не радавала, яна мела сумны, неспакойны, заклапочаны выгляд. Яе ўбранне, аднак, было ўжо гатовае. Неяк увечары муж сказаў ёй:
- Ды што з табой такое? Ужо трэцi дзень ты нейкая дзiўная.
I яна адказала:
- Мяне засмучае, што ў мяне няма нiякай аздобы, хоць бы якой брошкi цi каменя. Так я буду мець дужа мiзэрны выгляд. Ужо лепей зусiм не iсцi на гэты вечар.
Ён запярэчыў:
- Прышпiлiш сабе жывыя кветкi. Цяпер, узiмку, гэта будзе глядзецца нават шыкоўна. За дзесяць франкаў можна купiць дзве цi тры выдатныя ружы.
Гэта яе зусiм не пераканала:
- Не... Няма большай знявагi, як глядзецца жабрачкай сярод багатых паняў.
Раптам муж аж крыкнуў:
- Ну i дурнiца ж ты! Iдзi да сваёй сяброўкi, панi Фарэсцье, ды папрасi ў яе, хай пазычыць табе якую аздобу. Ты ж яе даволi блiзка ведаеш, каб зрабiць гэта.
Яна радасна схамянулася:
- I праўда. А я i не падумала нават.
Назаўтра яна пайшла да сяброўкi i расказала ёй пра сваю бяду.
Панi Фарэсцье падышла да шафы з люстрам, дастала адтуль вялiкi куфэрак i прынесла яго да панi Люазэль. Адчынiўшы яго, яна прапанавала:
- Выбiрай сама, дарагая.
Спачатку, зверху, тая ўбачыла нейкiя бранзалеткi, пад iмi - перлавыя пацеркi, пасля - выдатны крыж венецыянскай работы, увесь з золата, абсыпаны каштоўным каменнем. Яна прымярала аздобы, седзячы перад люстрам, i ўсё не магла што-небудзь выбраць, не рашалася нi ўзяць, нi пакiнуць iх, пакласцi на месца. Яна ўсё пыталася:
- А болей у цябе нiчога няма?
- Ну, ёсць, вядома. Шукай. Я ж не ведаю, што можа табе спадабацца.
Раптам у чорнай атласнай скрынцы яна ўбачыла дзiвосныя дыяментавыя каралi, i яе сэрца закалацiлася ад шалёнага жадання. Яна ўзяла iх дрыготкiмi рукамi i прымерала на шыi, паверх сукенкi з высокiм каўняром, i застыла, зачараваная сваiм адбiткам у люстры.
Пасля, нерашуча, з нейкiм адчаем яна папыталася:
- Ты можаш пазычыць мне гэта, толькi гэта, больш нiчога?
- Ну, вядома ж, бяры.
Яна кiнулася сяброўцы на шыю, пацалавала яе i хутчэй пабегла са сваiм скарбам дахаты.