–Մենք շատ կարճ խոսեցինք, Եվա, նա աշխատանքի էր շտապում, պայմանավորվեցինք հետո հանդիպել։
–Նա մինչև հիմա էլ սիրում է Ստեփանին և, իմիջիայլոց, նրա պատճառով է, որ չի ամուսնացել։ Գիտե՞ս, թե ինչ ասաց նա ինձ. -Կար ժամանակ, ասաց, ինստիտուտի բոլոր աղջիկներս նախանձում էինք քեզ. անհասանելի էիր դու՝ և ցնցուն գեղեցկությամբ, և թովչանքով, և զվարթ բնավորությամբ։ Որտե՞ղ ես թողել աստվածային այդ շնորհները։ -Ես ինքս էլ չգիտեմ, թե որտեղ եմ թողել։ Եվ ո՞վ է դրանում մեղավոր՝ նույնպես չգիտեմ։
–Եթե ես քսան տարեկան լինեի, հաստատ կասեի՝ դու։ Բայց արդեն երեսունհինգն անց եմ, տարիքս պարտավորեցնում է։
–Հույս ունեմ, որ մենք դեռ կզրուցենք, և ժամանակ կունենանք որոշ պրոբլեմների մութ կողմերը պարզաբանելու։ -Դու անպայման զանգիր, լա՞վ,– ասաց Եվան։
–Անպայման։ Բոլոր կուրսեցիներին, ովքեր այստեղ են, կուզենայի տեսնել։ Եվ առաջին հերթին պարզ է, Ստեփանին։ Իսկ նրան որտե՞ղ կարելի է տեսնել։
–Անտոնյանի հետ՝ նույն լաբորատորիայում,– անփութորեն ասաց Եվան։
–Ի՞նչ,– Լեոնիդն այնպես գոռաց, որ Եվան ակամաբար լսափողը մի կողմ քաշեց ականջից։– Ի՞նչ ասացիր։
–Անտոնյանի հետ ՝ նույն լաբորատորիայում,– պատասխանեց Եվան նախկին հանգիստ տոնով։
–Թվում է ևս մի քանի րոպե, և ես կթռցնեմ խելքս։ Լսիր, ձեզ մոտ այս ինչե՞ր են կատարվում։ Նրանք, ինչ է, միասի՞ն են աշխատում։ Նույն լաբորատորիայո՞ւմ։
–Այո, միևնույն ապարատի ստեղծման վրա, որի մասին քիչ առաջ ասացիր։
–Պարզ է,– անորոշ արձագանքեց Լեոնիդը։– Սպասիր, ի՞նչն է պարզ… Ես ոչինչ չհասկացա… Պատկերացնում եմ, թե ինչ վիճակում են աշխատում՝ կասկածամիտ ու հետաքրքրասեր հայացքների տակ։
–Երբ նրանք միասին են, կողմնակի անձանց մուտքը լաբորատորիա խստիվ արգելված է։ Նույնիսկ ինստիտուտի դիրեկտորն իրավունք չունի մտնել այնտեղ։ Դու մեր կուրսի Ռաֆայելին չես մոռացել, չէ՞։
–Այդ էր պակաս, որ մոռանայի։
–Դու նրան հասարակ մարդ չկարծես, հա, նա հիմա Ռաֆայել Աղասիևիչ է, նավթաքիմիական պրոցեսների ուսումնասիրման ինստիտուտի դիրեկտոր ու դեպուտատ։
–Արժանի է, Ռաֆայելը հոյակապ տղա է։
–Իմիջիայլոց, այդ նա է բոլորին արգելել մտնել լաբորատորիա։
–Ինչ է, որոշել է խնայե՞լ երկուսի ինքնասիրությունը։ Ռաֆայելից դա սպասելի է։ Դե լավ է, Եվա, ես կզանգեմ։ Ցտեսություն։
–Ցտեսություն, Լյոնյա,– արձագանքեց Եվան, դրեց խոսափողը և ասես դեռևս զրուցում էր Լեոնիդի հետ, բարձրաձայն ասաց.– Գուցե և վաղը կամ մյուս օրն անցնեմ ինստիտուտ, վաղուց չեմ տեսել Ստեփանին։
Նա բարձրացավ տեղից ՝ քիչ առաջվա տարտամ ու անորոշ տագնապը հոգում, և գնաց խոհանոց։
Մարիամը գազօջախի վրա սուրճ էր պատրաստում. սուրճի բուրմունքը տարածվել էր ընդարձակ խոհանոցում։
–Խոսեցիր պրծա՞ր,-ասաց Մարիամը, սրճամանը դնելով սեղանին։-Էդ ո՞վ էր։
–Ինստիտուտում միասին ենք սովորել։-Եվան սառցարանից յուղ ու պանիր հանեց։– Մյուս տղաների պես՝ նա նույնպես սիրահարված էր ինձ։ Նույնիսկ մեր ընկերուհիներից մեկին՝ Ելենային, ասել էր՝ եթե Եվան մի քանի երեխա էլ ունենար և համաձայներ ինձ հետ ամուսնանալ, ես, առանց վայրկյան անգամ մտորելու, կառնեի նրան… Իսկ ես Ստեփանին էի սիրում։
–Գիտե՞ս ինչ կա, Եվա,– սկսեց Մարիամը, և Եվան հասկացավ, որ Մարիամը հիմա կսկսի քարոզ կարդալ իր գլխին։ Նա քմծիծաղեց և ասաց.
–Չգիտեմ, եթե ասեք, կիմանամ։
–Էն եմ ուզում ասել, որ, թող աստված ների, բայց ականջիս մի ծերովը լսեցի քու խոսակցությունն ու պիտի ասեմ քեզ, որ էդ զրուցը էնքան էլ իմ սրտովը չի։
–Օրինակ, ի՞նչը,– հարցրեց Եվան, իր շողշողուն, գեղեցիկ աչքերը հառելով նրան։
–Էն, որ էդ Ստեփանին պիտի հանես մտքիցդ։
–Իսկ եթե չե՞մ կարող։
–Պիտի կարաս։ Մարդ ունես ու էն էլ հասարակ մարդ չի, այլ անունավոր, հարգված մարդ։ Չի խմում, ման չի գալիս։ Է՞լ ինչ ես ուզում։
–Չգիտեմ, Մարիամ,– ուսերը թոթվեց Եվան։– Ինքս էլ չգիտեմ, թե ինչ եմ ուզում ու չգիտեմ, թե ինչ անեմ։
–Ի՞նչ պիտի անես։ Ոչ մի բան էլ չպիտի անես, օրինավոր կնկան վայել պիտի պահես քեզ։ Բա ոնց… Քանի որ մարդու ես գնացել, նրա անունը բարձր պիտի պահես։ իսկ ինչ մնում է նրան, որ ծեր է, ժամանակին պիտի մտածեիր, հո աչքերդ փակած չի՞ եղել։
–Փակած է եղել,– հառաչանքով արտաբերեց Եվան, մոտ քաշելով կավե գավաթիկը։– Նոր եմ խելքի գալիս։
–Մարդու արածը գետնով չեն տա,– գլուխն օրորեց Մարիամը։– Չի կարելի։ Քեզ համար ինչ ասես, անում է, ոչ մի բան չի ափսոսում։ Շորերն ինչ է, էն էլ չի տալիս լվանալու։ Բա էդպիսի մարդուց անգոհ կլինե՞ն։ Խաղ ու պարով ապրիր քեզ համար և ոչ մի բանի մասին մի մտածիր։ Մի ուրիշը քո տեղ գիտե՞ս ինչ կաներ. մեկը կուտեր, մեկն էլ մտաղ կտար էդ տեսակ բախտավորության համար։ Բա որ Դավիթ Ավետովիչը ողորմածիկ հորս նման լիներ, աստված արքայություն տա նրան, էն ժամանակ ի՞նչ կանեիր, հը՞։
–Վա՞տն էր։
–Էնքան վատն էր, որ մերս երեսուն տարի ապրեց հետը ու էդ երեսուն տարվա մեջ օր չկար, որ անեծք չտար կամ նրան, կամ էլ իրեն։ Իր բախտն էդ էր, ի՞նչ կարող էր անել։
–Ծեծո՞ւմ էր նրան։
–Բա ինչ, ծեծում էր։ Ու մենակ էդ չէր, էնպիսի խոսքեր էր ասում, որ ծեծից վատ էր։
–Բա էլ ինչո՞ւ էր ապրում հետը։
–Բա ի՞նչ աներ,– զարմացավ Մարիամը։– Հո չէ՞ր գնալու բողոքի։ Շուն-գել՝ իրա մարդն էր, ընկել էր, պիտի կրեր իր ծանր խաչը։ Նամուսի հարց կա մեջը։
–Կյանքը մի անգամ է, ախր, տրվում, Մարիամ,– հոգոց հանեց Եվան։
–Մի անգամ է տրվում, ճիշտ է, բայց էդ մի անգամը էնպես պիտի ապրես, որ բարեկամ ու թշնամի չծիծաղեն վրադ։
Եվան լուսամուտից նայեց դուրս։ Դրսում շարունակում էր նույն մանր, մելամաղձոտ անձրևը։ Լուսաֆորի մոտ, թաց ասֆալտի վրա, մերդ ընդ մերթ արտացոլվում էին մեքենաների շողշողուն նիկելները։
–Չեմ հասկանում, Մարիամ, ոչինչ չեմ հասկանում,– գլուխը անզոր ցնցեց Եվան։– Արժե՞ր, որ նա, հանուն ինչ-որ պայմանականությունների, խավարեր իր ամբողջ կյանքը։
–Գուցե և չարժեր, ես էդ բանը նրա համար եմ ասում, որ Դավիթ Ավետովիչը միանգամայն ուրիշ մարդ է։ Էնպես որ, էդ ախմախ մտքերը հանիր գլխիցդ։
Դռան մեջ փափուկ չրխկաց փականքը, հետո բացվեց դուռը, և Դավիթ Ավետովիչը՝ փոստարկղից հանելով թերթերը, մտավ ներս։ ''Դավիթ Ավետովիչն է,– ցածր ձայնով ասաց Մարիամը տեղից ելնելով։– Ինչո՞ւ էսքան շուտ է վերադարձել''։
–Բարև, Եվա,– ասաց Դավիթ Ավետովիչը։ Ձեռքին ինչ-որ փաթեթ կար, նա այդ փաթեթն ու թերթերը դրեց հեռախոսասեղանին և, հանելով վերարկուն, տվեց Մարիամին։– Դու այսօր ոնց որ մի տեսակ ես, որևէ բա՞ն է պատահել։
Եվան ժխտողաբար տարուբերեց գլուխը։
–Դե, ես գնամ, հետո կգամ,– ասաց Մարիամը։
Անցավ մի քանի վայրկյան, և դուռը անաղմուկ ծածկվեց նրա ետևից։
–Մի թաքցրու, գուցե մի բա՞ն է պատահել։
–Ոչ, իսկ ի՞նչ պիտի պատահի,– ուսերը թոթվեց Եվան։
–Դե, լավ է։ Մի տես ինչ եմ բերել։– Դավիթ Ավետովիչը փաթեթը բաց արեց և Նեֆերտիտիի արձանիկը դրեց սեղանին։– Գեղեցիկ ընդօրինակություն է, չէ՞։ Մի հնահավաքից առա, այն էլ սարսափելի թանկ գնով։ Դո՞ւր է գալիս քեզ։
–Հրաշալի է։ Հավանաբար, հիմարություն կլինի, եթե ասեմ, որ նա շատ մոդայիկ շուրթեր ունի՝ իսկը Սոֆի Լորենի շուրթերը, բայց դա իրոք այդպես։
–Եվա, ամեն ինչ վերադառնում է ի շրջանս յուր։ Կամ ինչպես արևելքում են ասում՝ քարավանը երեկոյան վերադարձավ այնտեղ, որտեղից դուրս էր եկել առավոտյան։ Այնուամենայնիվ, մայր բնության հնարավորությունների պաշարը սուղ է։ Մի ինչ-որ երեքուկես հազար տարի անց այն սկսել է նորից կրկնել իրեն։
–Դավիթ Ավետովիչ, դուք շատ անհմուտ կերպով եք արդարացնում իմ անբարեկրթությունը։
–Ընդհակառակը, քո դիտողությունը հակադարձն է ապացուցում։
–Պետք չէ, Դավիթ Ավետովիչ։ Դուք մինչև ե՞րբ պետք է ինձ վերաբերվեք ինչպես մանկապարտեզի երեխայի։ Դուք չե՞ք մտածում այն մասին, որ վերջիվերջո դա կարող է ձանձրացնել ինձ։
–Քեզ ի՞նչ է պատահել, Եվա։
–Ոչինչ, մի թղթակից էր եկել, նրա հետ ունեցած խոսակցությունն է ազդել ինձ վրա։
–Ի՞նչ թղթակից։
–Երեկ չէ, մյուս օրն էր, մոռացել էի ձեզ ասել։ Եկել էր ձեր մասին ակնարկ գրելու։ Ես նրան թելադրեցի ակնարկի սկիզբը, սակայն նրան, չգիտես ինչու դուր չեկավ։
Դավիթ Ավետովիչը նրա ասածի մեջ մարտահրավեր զգաց։
–Եվ ի՞նչ էիր թելադրել,– ընդունելով այդ մարտահրավերը, ասաց նա։
–Բարեհամբուր ժպիտը դեմքին մեզ դիմավորեց երիտասարդ տանտիրուհին՝ հանրահայտ ինժեների հավատարիմ ընկերուհին… կամ նման մի բան։ Հիմա չեմ հիշում։
–Հիշում ես,– հաստատուն ասաց Դավիթ Ավետովիչը։
–Նշանակում է՝ չեմ ուզում ասել։ Ի միջի այլոց, նա չի՞ զանգել ձեզ։ Ասաց, որ ձեզ գտնել չի կարողանում, այնինչ ակնարկն արդեն պլանավորված է։
–Զանգել է..– անուշադիր ասաց Դավիթ Ավետովիչը։– Երկու ժամից հետո շտապ թռչում եմ Մոսկվա։ Վաղը չէ մյուս օրը կվերադառնամ, և մենք կշարունակենք սկսված վեճը։
–Դավիթ Ավետովիչ, իսկ չե՞ք ասի, երբ է ձեր ապարատի փորձարկումը,– միանգամից անսպասելի հարցրեց Եվան։
Դավիթ Ավետովիչը մի պահ ուշադիր նայեց Եվային՝ ձգտելով ըմբռնել նրա ասածի իմաստը, հետո կամացուկ ասաց.