–Դա ինձ վրա չի ազդում,– ձեռքերը տարածեց Ռաֆայելը։– Ես ֆուտբոլային մրցումների սիրահար չեմ։
–Դա նրանից է, որ քո ''Նևթչին'' վատ է խաղում։
Ռաֆայելը բարձր ծիծաղեց, աչքերը կկոցած նայեց Ստեփանին։
–Լսիր,– ասաց նա,– քո և Անտոնյանի հարաբերություննեն ինձ հետ ոչ մի կապ չունեն։ Այնպես որ, պիտի թույլատրես մասնակցեմ փորձարկմանը։ Վերջիվերջո, ես ինչո՞ւ պիտի խանգարեմ քեզ։
–Դու պետք է հասկանաս ինձ, Ռաֆայել։ Ամբողջ այս կես տարվա մեջ դու անչափ մարդկային էիր։ Մի քիչ էլ համբերիր, խնդրում եմ։
–Չէ, իմ բախտը կատարելապես բերում է։ Լսիր, ես դիրեկտո՞ր եմ այստեղ, թե ոչ։
–Դիրեկտոր եք, Ռաֆայել Աղասիևիչ, այն էլ ինչպիսին…Դու կնստես տանը, հետո ես կզանգեմ քեզ, և մենք կգնանք ամենաշքեղ ռեստորանը՝ քո հաշվին իհարկե։
–Իսկ ինչո՞ւ իմ հաշվին,– ծիծաղեց Ռաֆայելը։
–Որովհետև ապարատի հաջող փորձարկումով կբարձրանա ինստիտուտի հեղինակությունը,– հանգիստ պարզաբանեց Ստեփանը,– իսկ հետո ապարատը կներկայացվի պետական մրցանակի և մրցանակ կշահի։
–Համոզեցիր, համաձայն եմ,– ասաց Ռաֆայելը և վճռական քայլերով գնաց դեպի դուռը, սակայն կես ճանապարհին կրկին կանգ առավ և, շրջվելով Ստեփանի կողմը, իմիջիայլոց ասաց.
–Լսե՞լ ես, որ Լեոնիդն այստեղ է։ Նա հիմա Սիբիրում նավթային տուզերից է, գիտե՞ս։ Մեծ հեղինակություն ունի այնտեղ։
–Ե՞րբ է եկել։
–Չգիտեմ, առավոտյան զանգեց, հետաքրքրվում էր քո ապարատով։ Խոստացավ անցնել։ Լավ առիթ է, նրան էլ կհրավիրենք ռեստորան։ Չէ, ինչո՞ւ ռեստորան։ Լսիր, շաբաթ օրը Ամալյայի վերջին քննությունն է։ Կիրակի կհավաքվենք մեզ մոտ, տղաներին կկանչենք ու մի լավ կուրախանանք։ Հը, ի՞նչ կարծիքի ես։
–Հըմ, վախենում ես ռեստորանում թալանեն, հա՞,– ժպտաց Ստեփանը։– Դու դեռ շատ առաջ կգնաս։
–Նախանձո՞ւմ ես։ Ամոթ է, ախպերն ախպորը չի նախանձի։ Ռեստորանը ՝ռեստորան, ես դրան համաձայն եմ, բայց փորձարկման օրը գալիս ես մեզ մոտ։ Սպասելու եմ զանգիդ։
Դիմացի լուսամուտը բացվեց և դիրեկտորի քարտուղարուհին՝ բարակիրան ու սիրունիկ, գլուխը դուրս հանելով այնտեղից, ասաց.
–Ռաֆայել Աղասիևիչ, հեռախոսով ձեզ են հարցնում, ի՞նչ պատասխանեմ։
–Իսկ ո՞վ է հարցնողը։
–Մինիստրությունից է,– հմայուն ժպտաց քարտուղարուհին։
–Երևի էլի ապարատի հարցով է,– ասաց Ռաֆայելը։– Լսիր, վերջացրու, թե չէ, հոգիներս հանում են,– ավելացրեց նա և դուրս եկավ լաբորատորիայից։
*******
Ստեփանը կրկին խոնարհվեց ապարատի վրա, փորձելով մի անգամ ևս ստուգել չափման սարքերը։ Ռաֆայելի գնալուց հետո Ստեփանը մոռացել էր դուռը փակել, և առաջին պահ նրան թվաց, թե Ռաֆայելն է, հետ է եկել՝ հաղորդելու հեռախոսով ունեցած զրույցի մասին, սակայն դռան առջև տեսնելով Եվային, մնաց զարմացած։ Ասես վախենալով առանց թույլտվության ներս մտնել՝ Եվան կանգնել էր շեմքին՝ երկչոտ ու գունատ, և հետաքրքրությամբ դիտում էր ինչպես Ստեփանին, այնպես էլ ամբողջ լաբորատորիան։
–Բարև, Ստեփան,– անհամրձակ ասաց նա, ի վերջո մտնելով լաբորատորիա։– Դու, իհարկե, ում ասես սպասում էիր, միայն ոչ ինձ։
–Չէ, ինչու…– կմկմաց Ստեփանը հարմար բառեր որոնելով։– Մենք այստեղ… զրուցում էինք Ռաֆայելի հետ։
–Ե՞րբ։
Աշխատանքով տարված՝ Ստեփանը չէր հիշում, թե ինչքան ժամանակ է անցել այն պահից, ինչ Ռաֆայելն այստեղ էր՝ գուցե մեկ ժամ, իսկ գուցե ավելի։
–Խոսում էինք,– անորոշ արձագանքեց Ստեփանը։– Նրան կանչեցին հեռախոսի մոտ։
–Ուրեմն Ռաֆայելն այստե՞ղ է։
–Այո, լաբորատորիայում էր…
–Կուզենայի տեսնել, վաղուց չեմ տեսել։ Բայց դառնուրախ հեռանկար է։
–Ինչո՞ւ։ Չես սիրո՞ւմ նրան։
–Ե՞ս։ Ինքը չի սիրում ինձ։ Իմիջիայլոց, մի անգամ հեռախոսով ինձ ասաց, որ այն օրվանից, ինչ ես բաժանվել եմ քեզնից, նա սկսել է ավելի լավ վերաբերվել ինձ։ Այնպես որ, նրա ատելությունն իմ նկատմամբ ոչ մի օրվա է, և ոչ էլ երկու։ Ի հատուցումն, ես նրան ասացի, որ իր ջգրու կվերցնեմ ու նորից շտապ կամուսնանամ քեզ հետ։
Ստեփանը նայեց նրան։
–Ի՞նչ է, վախեցա՞ր,-ծիծաղեց Եվան։
–Դու չե՞ս կարող ուրիշ բանից խոսել։ Ներիր, բայց ինձ դուր չի գալիս այդ խոսակցությունթը։
–Ինչո՞ւ,– հարցրեց Եվան, ակամաբար նայելով դիմացի կցաշենքին, ուր մի քանի աղջիկներ երրորդ հարկի լուսամուտի առջև խմբված, հետաքրքրությամբ նայում էին ներքև, լաբորատորիայի կողմը. ''Երևի տեսել են այստեղ մտնելիս'',– մտածեց Եվան։
–Պետք չէ հիմար զավեշտի վերածել այն, ինչ իրապես զավեշտ չի հանդիսանում,– հանգիստ ասաց Ստեփանը, նույնպես նայելով հետաքրքրասեր աղջիկներին, որոնք թեպետ լուսամուտից ետ էին քաշվել, բայց, հավանորեն, շարունակում էին սենյակի խորքից դիտել իրենց։
–Իսկ եթե իրերին նայենք հենց այնպես։
–Հենց այնպես ես նայել չեմ կարողանում։
–Ստեփան, թանկագինս, չէ՞ որ դու դեռ սիրում ես ինձ, և ես…
–Դու ի՞նչ գործով ես եկել, ավելի ճիշտ, կներես, ի՞նչ էիր ուզում ասել ինձ:
–Չգիտեմ,– արագ ու նյարդայնորեն արտաբերեց Եվան։
–Իսկ այնուամենայնի՞վ։
–Չգիտեմ, Ստեփան… Հանգամանքների այդ տարօրինակ զուգադիպումը, այն, որ դու ստիպված ես աշխատել Անտոնյանի հետ, այն, որ դուք հաճախակի տեսնվում եք իրար հետ , բարեկամաբար զրուցում եք… Այդ ամենը ճակատագրի ինչ-որ խայտառակ ծաղրանք է։ – Եվան խեղդեց հառաչանքը։– Դուք արդեն ամբողջ կես տարի միասին եք աշխատում և այդ ժամանակաընթացքում ես վախենում եմ՝ ինչպես ձուկը ցամաքից…Անհնարին է երևակայել՝ նա համարյա ամեն օր կարող է տեսնել քեզ, խոսել քեզ հետ, լսել քո ձայնը, տեսնել քո ժպիտը, իսկ ես զրկված եմ այդ ամենից։ Եվ ահա այսօր համբերել չկարողացա, ինձ համար անտանելի ծանր էր, և ես եկա։
–Ինչո՞ւ։
–Չէ՞ որ ասացի՝ չգիտեմ: Եկա, որովհետև ուզում էի տեսնել քեզ, լսել քո ձայնը, նայել քո մազութոտ ձեռքերին։
Ստեփանը ծիծաղեց, մի հայացք ձգեց Եվայի վրա, սակայն ոչինչ չասաց։
–Ինչո՞ւ ես ծիծաղում։ Քո ծիծաղը անուրախ ծիծաղ է, Ստեփան։ Ինչի՞ վրա ես ծիծաղում։
–Ինձ զվարճացրեց այդ արտահայտությունը՝ մազութոտ ձեռքեր։ Իմ ձեռքերը մազութոտ չեն, սա մեքենայի յուղ է։ Բայց ես ուրիշ բան հիշեցի։
–Ի՞նչ հիշեցիր,– հարցրեց Եվան պարզասիրտ քնքշանքով և նրա թավշե ձայնը նկատելի դողաց։-Խոսիր, ասա ինչ-որ ուզում ես, միայն թե մի լռիր։ Ես ուզում եմ լսել քո ձայնը, և ուզում եմ լսել՝ ինչպես դա երբեմն յուրահատում է կանանց՝ առանց ըմբռնելու քո բառերի նշանակությունը, միայն թե լսեմ ձայնդ, ինձ անհրաժեշտ է քո ձայնը։ Հենց մի րոպեով մտա, որ տեսնեմ քեզ ու լսեմ ձայնդ: Աստված իմ, ես երբևէ մագնիտոֆոնի վրա գաղտնածածուկ գրի կառնեմ քո ձայնը, որպեսզի լսեմ միայնության մեջ։ Դե, ասա, ի՞նչ ես հիշել,– ձայնը հանկարծակի իջեցնելով շշնջաց Եվան։
–Իմ վերարկուն։
–Վերարկո՞ւն։ Ի՞նչ վերարկու։
–Բանվորական իմ հին վերարկուն, որով գնում էի նավթահանքեր։
–Իսկ ինչո՞ւ հանկարծ հիշեցիր այն։
–Ահա այդ վերարկուն, իրոք որ մազութոտ էր և, հիշում եմ, սարսափելի ազդում էր հորդ ջղերի վրա։ Լավ, սա, ինչպես ասում են, որպես քնարական զեղում։ Ասա, ինչո՞ւ ես եկել։
–Չգիտեմ,-մեջքով հենվելով հենասյանը, հոգնած ասաց Եվան։-Չեմ կարողանում նրա հետ, հասկանո՞ւմ ես, չեմ կարողանում…Ես ապրում եմ ինչպես թռչնակը ոսկյա վանդակում… Բանտարկված թռչնակի համար ի՞նչ ուրախություն,թե ոսկուց է նրա վանդակը ։ Ի՞նչ եմ անում այդ անտիկվարային արձանիկներն ու ոսկեջրած կահկարասին, փայլուն պարկետն ու պարսկական գորգերը։ Չեմ ուզում, ոչինչ չեմ ուզում, երբ քեզ հետ վարձով էինք ապրում՝ ես հազար անգամ երջանիկ էի, ինչո՞ւ, ինչո՞ւ լսեցի հորս, ինչո՞ւ թողեցիր, որ լսեմ նրան, Ստեփան, մ՞իթե սա է այն կուլտուրական կյանքը, որի մասին նա կրկնում էր շարունակ… Այս աշխարհում բոլորն ուզում են սիրել և լինել սիրված,– հուզված ձայնով շարունակեց Եվան։– Բոլորը, բայց ոչ ես… Ինչո՞ւ ես դրա իրավունքը չունեմ, Ստեփան, օգնիր ինձ, աղաչում եմ, չէ՞ որ գիտեմ, դու դեռ սիրում ես ինձ, օգնիր ինձ, մի ռումբից-բանից հնարեիր, դնեիր նրա արկղում։
Ոտնաձայների վրա երկուսն էլ շրջվեցին լուսամուտի կողմը։
–Ողջույն, Եվա,– բաց լուսամուտից նայելով ներս ասաց Ռաֆայելը։
–Ողջույն, Ռաֆայել Աղասիևիչ… Ինչպե՞ս եք, վաղուց չեմ տեսել ձեզ։
–Ոչինչ… Այդ ո՞ւմ եք ուզում սպանել, և այն էլ ռումբով։ Չլինի՞ թե Անտոնյանին։
–Իսկ եթե՝ ասենք նրա՞ն։
–Եվ նրա հետ ամբողջ քաղաքի կեսը, չէ՞։ Վախեցեք աստծուց։
–Մի անհանգստացեք, Ռաֆայել Աղասիևիչ, դուք քաղաքի մյուս մասում եք ապրում, ձեզ ոչինչ չի լինի,– ծիծաղեց Եվան։– Դե լավ, ես գնամ,-դժկամությամբ արտաբերեց Եվան, աննկատ մի հայացք ձգելով Ստեփանի վրա: Կողքի խանութում գործ ունեի, ասացի մի րոպեով մտնեմ, տեսնեմ ինչպես եք: – Ցտեսություն։
–Ցտեսություն,– համարյա միասին արձագանքեցին Ստեփանն ու Ռաֆայելը։
Մի առժամանակ լռություն էր նրա գնալուց հետո։ Ոչ Ստեփանը, և ոչ էլ Ռաֆայելը, ասես դիտավորությամբ, չէին ուզում խախտել այդ լռությունը։ Երկուսի մտքերն էլ, ամենայն հավանականությամբ, նույն ուղղությամբ էին աշխատում։