Але непрыемнасці цяжкай хмарай нанесла з іншага боку.
Пятроўна, рэдактар, выклікала яго да сябе літаральна праз два тыдні пасля таго, як Воля завітвала ў рэдакцыю. Мажная, з маршчыністым тварам змардаванай цяжкай працай сялянкі, з такімі ж рукамі — агрубелымі ад корпання ў зямлі, рэдактарка менш за ўсё была падобная на чалавека разумовай працы. На гэтым знешнім уражанні многія абпаліліся, бо мела Марыя Пятроўна глыбокі аналітычны розум, выдатную інтуіцыю, багацейшы вопыт і веданне ўнутранай уладнай кухні на іх раённым узроўні. Так, працы на зямлі яна не цуралася, як памерлі бацькі, перабралася ў іх дом на ўскрайку горада, шчыравала на дзесяці сотках, праўда, акрамя курэй ды ката з сабакам, жыўнасці не трымала.
— Сядай, Андрэевіч, — запрасіла яна, і Віталь зразумеў, што размова будзе непрыемнай.
Ён прысеў не вельмі хвалюючыся — ці мала было самых розных размоў і сітуацый? Ператром і гэтую…
— Тваім крытычным артыкулам пра бытавое абслугоўванне ў аграгарадку вельмі незадаволеныя. Здагадваешся, хто? — без уступу пачала Пятроўна, уздыхнула і закончыла: — Сурніч званіў.
Віталь уздрыгнуў. Гэта было нечакана. Запытальна ўскінуў позірк на Пятроўну.
— Ага, вось так… — падціснула вусны Пятроўна, працягнула без хаджэння кругом і навокал — не тыя ў яе адносіны з намеснікам, каб гуляцца ў здагадайкі: — Нас чакаюць перамены… Мне час на пенсію, тры гады далі папрацаваць — і дзякуй. Цябе на пасадзе рэдактара новы наш старшыня не бачыць. Стары бачыў, а новы — не. Спецыяліста з ідэалагічнага аддзела адправілі вучыцца… Яна пойдзе на начальніка. А Глеб… Глеба плануюць на маё месца. Таму рыхтуйся… Я буду бараніць цябе, пакуль змагу, але, сам бачыш — часы не тыя.
Марыя Пятроўна ўздыхнула і апусціла вочы, круцячы ў тоўстых кароткіх пальцах аловак — такі тонкі і кволы.
— Зразумела, дзякуй, — Віталь падняўся, не задаючы больш ніякіх пытанняў.
Не, ён ніколькі не зазлаваў, не пакрыўдзіўся. Не было ні разгубленасці, ні крыўды. Што ж, хай будзе і так. Ён разумеў, што некаторыя думкі ў асобных артыкулах маглі некаму не падабацца, але не мог не казаць пра тое, што балела. Хоць бы пра высечку дрэў у горадзе і ўздоўж дарог, якую чыноўнікі абгрунтоўвалі дарожнай бяспекай. Бязглуздасць жа…
Да таго як Воля выйшла на працу, Пятроўна яшчэ двойчы адзін на адзін казала пра факты незадаволенасці ў райвыканкаме ягонымі матэрыяламі. Сітуацыя была зразумелай для ўсёй рэдакцыі. Перашэптваліся, Віталь часам заўважаў спачувальную інтанацыю ў размовах з ім. Казалі, быццам нейкі адзін матэрыял страшэнна раззлаваў старшыню райвыканкама, які адчытаў Глеба Сурніча, а той у сваю чаргу — Пятроўну.
Калі Волечка выйшла на працу, Віталь сустрэў яе не прахалодна, але амаль афіцыйна, з усмешкай ветлівасці, не больш. Ён адчуў, што тая ўсё ведала і разумела, імкнулася трымацца на той дыстанцыі, якая і павінна быць між маладой замужняй жанчынай і старым халасцяком. І тым не менш, не губляла ў адносінах да яго сяброўскай цеплыні.
На адной з чарговых рэдакцыйных «лятучак», калі абмяркоўвалі нумары за тыдзень, Віталь учыніў разнос Волеччынага рэпартажу з раённага свята: шаблонна, суха, не для людзей, а дзеля справаздачы. Казаў горача і злосна, нават Пятроўна глядзела на яго з неразуменнем і спалохам. Пасля «лятучкі» ў ягоны кабінет зазірнула Ліда, сяброўка Волі, карэспандэнт.
— Віталь Андрэевіч, што ж вы так накінуліся? Ці ж Воля вінаватая ў нечым? Яна зараз плакала… Матэрыял яе не горш, і не лепш за іншыя, быццам вы не бачыце і не ведаеце, як гэтыя тэксты пісалі і пішам…
— Што пачытаў, пра тое і казаў, — суха адгукнуўся Віталь.
Ён вельмі перажываў, не знаходзіў сабе месца, мераў крокамі свой невялічкі кабінет, але ўтрымаўся, не пайшоў суцяшаць Волю. «Так трэба», — казаў ён сабе, і быў упэўнены: больш ніякага збліжэння, няхай яна расчаруецца ў ім, няхай думае нядобрае, няхай трымаецца варожа. Віталь завязваў вузел так, каб можна было толькі рассекчы.
3
Роўна за месяц да Дня друку Віталь ехаў на рынак і выбіраў кавалак сала: каб з ружовай паскай мяса, каб патрэбнай, у тры пальцы, таўшчыні, каб абавязкова смаленае (тады яно ля скуркі не цвёрдае і сама скурка мяккая). Дома той кавалак Віталь саліў па сваім рэцэпце. І калі выязджалі па даўняй штогадовай традыцыі адзначаць сваё прафесійнае свята, той кавалак сала займаў асаблівае месца на святочным вечары. Ужо перад самым ад’ездам Віталь вырэзваў (для чаго браў свой вялікі складаны нож) пруткі для кожнага, рэзалася сала. Усе збіраліся вакол кастра, і няхай ўсе былі сытыя і напітыя, але Віталь асабіста нанізваў сала на пруткі — і кожны смажыў на свой смак. Тады ж з’яўляўся «рэдактарскі кілішак» з круглым донцам, які паставіць нельга было, не выпіўшы — куляўся. Усім галівалася па кроплі. І кожны згадваў самае шчаслівае са свайго жыцця, што здарылася за год. На такім светлым моманце і завяршалі святкаванне. Было, канешне, калі ў нейкі год гэтыя першыя майскія дні былі халоднымі, тады заседжваліся недзе ў памяшканні, але заўсёды выязджалі за горад для таго, каб было месца для традыцыйнага вогнішча з печаным на агні салам і глытком з «рэдактарскага кілішка». Калі і кім была заведзена традыцыя, — і Пятроўна не магла прыгадаць, ды яе трымаліся цвёрда.
Віталь пасаліў ужо сала, яно ляжала напагатове ў халадзільніку. Забягалі жанчыны, пыталіся, ці ведае ён, што ў гэтым годзе будзе нейкі асаблівы сцэнарый? Бо ж з імі разам едзе муж Волі, але не як муж, а як начальнік ідэалагічнага аддзела. Кажуць, будуць граматы ды падзякі ўручацца, з прэміяльнымі. Віталь паціснуў плячыма:
— Нам абы не ў гарадскім рэстаране. Калі папросім, дык у двары мангал паставім, — там будзем сальца смажыць. Хіба што праблемна будзе пруткоў добрых нашукаць, — нацягнута ўсміхаўся Віталь. Ён гатовы быў не паехаць: захварэць ці яшчэ неяк. Не, з Волей размаўляў роўна, як з іншымі ў рэдакцыі (хай яму гэта нямала каштавала). І з Глебам вітаўся пры рэдкіх сустрэчах за руку — усё ж начальнік, перакідваліся парамі слоў — не адчувалася нейкай варожасці ці непрыязнасці. Але ехаць не хацелася. Настолькі не хацелася, што Пятроўна адчула ягоны настрой, паклікала да сябе:
— Андрэевіч, уваж мяне. Я апошні раз паеду, хачу словы асаблівыя сказаць усім на развітанне пад тваё сальца. Ужо потым хай сабе маладыя кіруюць, як ім прыйдзе ў галаву. Але ж ты сала насаліў, так? — усміхнулася.
— Так, Пятроўна, гатова сала…